Tijd om opnieuw te kijken naar toekomst bankenlandschap

Eugénie Krijnsen Industry Leader Financial Sector, PwC Netherlands 12/03/20

Risico van too big to fail kan in een nieuwe jas terugkeren

Naast de grote hoeveelheid regelgeving wordt de transformatie van het internationale bankenlandschap gedreven door de opmars van kleinere en grote technologiebedrijven in de financiële sector. Hierdoor kunnen nieuwe risico’s ontstaan die zich laten omschrijven als too big to fail en too complex to resolve. Daarom is het tien jaar na de financiële crisis tijd dat de beleidsmakers zich opnieuw buigen over de gewenste toekomst voor de financiële sector.

Landschap met grote diversiteit voorkomt ontstaan grote conglomeraten

Met concurrentie is niets mis. Toezichthouders stimuleren concurrentie in de financiële sector omdat dit innovatie en efficiëntie bevordert en de markt verbreedt en verdiept. Zij richten bijvoorbeeld innovatiehubs op, beginnen acceleratorprogramma’s of maken experimenten mogelijk om nieuwe technologie en verdienmodellen aan te jagen. Een landschap met een grote diversiteit aan aanbieders moet het ontstaan van grote conglomeraten voorkomen. Conglomeraten die zo groot worden dat ze de belastingbetaler in een rol van de ultieme lender of last resort dwingen als ze dreigen om te vallen. Dit beleid heeft resultaat gehad. De afgelopen jaren hebben we gezien dat FinTech - waaronder ook de zogenoemde BigTech-bedrijven vallen - door onderscheidende dienstverlening wereldwijd voet aan de grond heeft gekregen binnen de financiële dienstverlening.

Stille revolutie van bancaire sector

Het lastige van de transformatie in de financiële sector is dat ze - in elk geval in Nederland - nog niet goed zichtbaar is voor de consument. De opkomst van FinTech is tot nu toe een ‘stille’ revolutie die plaatsvindt in de backoffice van banken en waarvan de klant en andere stakeholders aan de voorkant weinig zien. Daarom is het goed om te kijken naar scenario's waarin de mogelijke toekomst van banken wordt geschetst. Vooral die in 2018 gepubliceerd werden in een gezamenlijke studie van de Basel Committee on Banking Supervision en de Bank of International Settlements (BIS).

Mogelijke scenario’s voor bankenlandschap

In deze studie worden onder meer scenario’s beschreven die uitgaan van de verdringing van bestaande banken door technologiegedreven bedrijven, die niet gehinderd worden door IT-legacy, verouderde organisatiemodellen en vaardigheden. Maar ook scenario’s die voorzien in het opbreken van de waardeketen. In het laatste geval zouden banken zich bijvoorbeeld ontwikkelen tot de leveranciers van financiële producten aan (tech)bedrijven die via hun platformen diensten leveren aan verschillende groepen klanten. Ik denk dat de realisatie van een of meerdere van deze scenario’s waarschijnlijk is. Verschillende Europese richtlijnen geven daartoe ruimte.

Goede uitgangspositie voor BigTech-bedrijven

Met het oog op deze scenario’s is het geen uitgemaakte zaak dat BigTech-bedrijven de bestaande banken gaan vervangen. Maar zij hebben een goede uitgangspositie: zij kunnen profiteren van economies of scale , hebben diepe zakken, beschikken over bergen klantdata, staan veelvuldig in contact met hun gebruikers, hebben een wereldwijde een wereldwijde omvang hebben en die innovatief, tech-savvy en wendbaar zijn. Wat ik zie is dat de grote (en bekende) Amerikaanse en Aziatische BigTech-bedrijven allemaal op zoek zijn naar manieren om hun enorme klant- en databestanden verder uit te baten. Betaaldata en bancaire dienstverlening zijn daar een belangrijk onderdeel van. Dit wordt steeds zichtbaarder in stukjes van de betaalketen. Denk aan betalen met een smartphone in plaats van een bankpas, maar ook aan Google die dit jaar wil beginnen met het aanbieden van betaalrekeningen, tot Facebook die een digitale munt begint. En kijk ook naar China, waar BigTech concurreert met de allergrootste banken van de wereld.

Wees waakzaam voor dominatie BigTech

Er is reden om waakzaam te zijn voor een mogelijke dominantie van BigTech in het bankwezen. Zoals gezegd beschikken BigTechs over enorme hoeveelheden persoonlijke data en zijn daarmee alomtegenwoordig in ons dagelijks leven. Veel dieper dan dit bij banken ooit het geval is geweest. Deze bedrijven zitten in onze huizen, ons entertainment, onze communicatie, ons winkelen, onze reizen, onze gezondheid en onze financiën. BigTechs zijn tevens de leverancier van de platforms waarop ons ‘leven’ zich afspeelt. Het systeemrisico van deze BigTechs gaat daarmee veel verder dan het financiële systeemrisico van de banken. Los daarvan, de rol van BigTech beperkt zich niet alleen tot (mogelijke) concurrent van de banken. Deze bedrijven zijn ook ook de leveranciers van infrastructuur voor diezelfde banken. Terwijl banken hun systemen naar de cloud verhuizen, zijn het de BigTechs die de cloud-oplossingen leveren.

Averechtse effecten voor bancaire sector

BigTech heeft daarom de potentie breed en diep in het financiële systeem te zitten, aan de voorkant en de achterkant. Het beleid dat gericht is op het diversifiëren van het bancaire landschap, verbreden van de keuzevrijheid, het vergroten van het speelveld en daarmee het stimuleren van concurrentie en innovatie, kan daardoor onbedoelde averechtse effecten krijgen. Er kunnen risico's van too big to fail en too complex to resolve in een nieuw jasje opdoemen.

Europese blauwdruk bancaire sector hard nodig

Juist omdat alle ontwikkelingen zich nog niet uitgekristalliseerd hebben, moeten beleidsmakers proactief reageren op mogelijke veranderingen. Daarbij moeten de toekomstscenario’s het uitgangspunt zijn. Tevens doen ze er goed aan een evaluatie naar de effecten van het huidige beleid en de inrichting van het toezicht mee te nemen.

Een splitsing van infrastructurele en bancaire diensten?

Op banken wordt geconsolideerd toezicht gehouden, dus op het hele concern. Bij een BigTech wordt alleen toezicht gehouden op de bank- of de betalingsdienstprovider en dochterondernemingen binnen het concern. De enorme opeenstapeling van data en de machtsposities op de markt en in de maatschappij, die daaruit voortvloeien, hebben niet alleen betrekking op de financiële sector, maar moeten ook in deze context besproken worden. En bij de vraag of een bedrijf zou moeten kiezen tussen functies - in dit geval leverancier van infrastructurele of bancaire diensten, kan teruggekeken worden naar soortgelijke issues in de energiesector en bij de spoorwegen. Ook daar zijn functies gesplitst.

Nederland heeft goede uitgangspositie om voortouw te nemen

Nederland heeft met zijn open economische karakter een goede uitgangspositie om het voortouw te nemen in het ontwikkelen van een nieuwe Europese blauwdruk van de bancaire markt. Die is toegesneden op specifieke behoeften, die innovatief en efficiënt is, die ruimte geeft aan concurrenten en daardoor maatschappelijke belangen beschermt. Ik ben van mening dat beleidsmakers een doordachte visie moeten ontwikkelen om te voorkomen dat het ene oligopolie met de nadelen daarvan wordt vervangen door een ander oligopolie met mogelijk nog grotere marktverstoringen als gevolg.

Co-creatie voor de digitale transformatie

Steeds meer financiële instellingen investeren in technologische ontwikkelingen, zoals grotere FinTech-bedrijven al doen. De technologische vernieuwingen zullen niet alleen een nieuwe digitale ervaring creëren, maar zullen ook zorgen voor meer veiligheid, flexibelere processen en lagere kosten.

PwC heeft een multidisciplinair team van experts opgezet op het gebied van business en softwareontwikkeling. Deze experts kunnen samen met u IT-oplossingen genereren voor het beheersen van bedrijfsproblemen. We werken samen met onze internationale centers of excellence en externe samenwerkingspartners om de meest geschikte oplossing te bieden.