Box 3-actualiteiten

Wat betekent dit voor u?

De belastingheffing over uw box 3-vermogen zal de komende jaren flink veranderen. Ook de heffing over de jaren 2017-2022 verdient wellicht uw aandacht. Bekijk onze webpagina Wegwijzer box 3 voor een meer gedetailleerde blik op uw positie en wat u kunt doen als u het niet eens bent met het u geboden rechtsherstel. En gebruik onze box 3-rekentool om te berekenen of het rechtsherstel over de jaren tot en met 2022 voor u tot een gunstigere uitkomst leidt.

Hierna vindt u de hoofdlijnen van de recente wijzigingen voor box 3: over het rechtsherstel, de overbruggende wetgeving en het nieuwe systeem vanaf 2026.

Rechtsherstel vanwege rechtspraak Hoge Raad

Op 24 december 2021 heeft de Hoge Raad de wetgever tot actie aangezet door de huidige box 3-systematiek vanaf het belastingjaar 2017 in strijd te verklaren met het recht op eigendom en het discriminatieverbod. 

Hierop heeft het kabinet in een besluit een gewijzigde box 3-heffing geïntroduceerd voor de jaren 2017 tot en met 2022 (rechtsherstel) en nagedacht over de jaren 2023 tot en met 2025 (overbruggingsregime). Dit is nu omgezet in wetgeving. Vanaf het jaar 2026 voorziet de overheid in invoering van een geheel nieuw ‘box 3’-systeem, gebaseerd op het werkelijke rendement.

Rechtsherstel jaren 2017-2022

Het rechtsherstel is vormgegeven door de introductie van een zogenoemde ‘forfaitaire spaarvariant’. De berekening van het box 3 inkomen onder de forfaitaire spaarvariant veronderstelt niet langer een bepaalde vermogensmix, maar sluit aan bij de werkelijke verdeling van drie categorieën van vermogen:

1. banktegoeden (inclusief contant geld) op peildatum 1 januari;

2. alle overige bezittingen op 1 januari; en

3. schulden op 1 januari.

Wie krijgt rechtsherstel?

De volgende drie groepen van belastingplichtigen komen in aanmerking voor het rechtsherstel:

1. belastingplichtigen die tijdig voor het betreffende kalenderjaar bezwaar hebben gemaakt tegen hun aanslag inkomstenbelasting en van wie het bezwaar is aangewezen als massaal bezwaar over de jaren 2017-2020;

2. belastingplichtigen die geen bezwaar hebben gemaakt, maar van wie de aanslag voor de jaren 2017-2020 nog niet onherroepelijk vaststond op 24 december 2021; en

3. alle belastingplichtigen voor de jaren 2021-2022.

Niet-bezwaarmakers: te laat of geen bezwaar gemaakt

Niet-bezwaarmakers zijn belastingplichtigen die geen deel uitmaakten van de massaal bezwaarprocedure en voor wie de aanslagen inkomstenbelasting 2017 t/m 2022 onherroepelijk vaststonden op 24 december 2021. Op basis van een Hoge Raad arrest van 20 mei 2022 is de overheid niet verplicht deze groep rechtsherstel te bieden.

‘Massaal bezwaar plus’ procedure

Omdat veel verzoeken tot ambtshalve vermindering zijn ingediend en nog meer worden verwacht, is op 4 november 2022 besloten een zogeheten ‘massaal bezwaar plus’ procedure te starten waar alle niet-bezwaarmakers automatisch aan mee doen. Mocht deze procedure leiden tot rechtsherstel voor niet-bezwaarmakers, dan zal de Belastingdienst dit rechtsherstel aan alle box 3-belastingplichtigen verlenen. De staatssecretaris acht deze procedure overigens weinig kansrijk.

Het is mogelijk dat de procedure uiteindelijk ook nog voor het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) komt. Een kanttekening is dan dat een uitspraak van het EHRM buiten de ‘massaal bezwaar plus’-procedure valt. Daarom lijkt het voor een hele kleine en specifieke groep belastingplichtigen met veel beleggingen, waarbij het werkelijke inkomen beduidend lager is dan het vastgestelde inkomen in box 3 verstandig om alsnog zelfstandig een verzoek om ambtshalve vermindering in te dienen. Let op dat tot vijf jaar na einde van het belastingjaar een verzoek om ambtshalve vermindering kan worden ingediend. Voor belastingjaar 2018 kunt u dus tot en met 31 december 2023 een verzoek om ambtshalve vermindering indienen.

Bezwaar tegen ontvangen rechtsherstel?

Hoewel de forfaitaire spaarvariant volgens het kabinet naar redelijkheid uitvoering geeft aan het Kerstarrest van de Hoge Raad, kunnen belastingplichtigen met lagere rendementen dan de gehanteerde forfaits zich nog steeds benadeeld voelen en dus bezwaar aantekenen. De staatssecretaris houdt contact met diverse belangenorganisaties over het vervolg van eventuele procedures. Daarbij zal hij bekijken of procesafspraken gemaakt kunnen worden die zo min mogelijk belastend zijn voor belastingplichtigen, belastingadviseurs en de Belastingdienst.

Alleen rechtsherstel voor fiscale partner die bezwaar heeft ingediend

Als slechts een van de fiscale partners bezwaar heeft ingediend, krijgt alleen die partner rechtsherstel. Ondanks het fiscale partnerschap, zijn beide partners individueel belastingplichtig en wordt ook aan beide partners individueel een aanslag opgelegd. Uit de systematiek van de wetgeving volgt dat per aanslag bezwaar moet worden gemaakt.

PwC heeft een rekentool ontwikkeld waarmee u kunt berekenen wat uw box 3-inkomen is met de forfaitaire spaarvariant. In het resultaat kunt u zien welke berekeningsmethode voor u het meest gunstig is.

Overige aanpassingen box 3 2023

Leegwaarderatio niet afgeschaft, maar aangepast

De leegwaarderatio is een waarderingsmethode voor verhuurde woningen. Deze leegwaarderatio is aangepast in plaats van afgeschaft, zoals in het coalitieakkoord was aangekondigd. Het kabinet is van plan de leegwaarderatio in de toekomst regelmatig te actualiseren als dat noodzakelijk is, mogelijk eens per vijf jaar.

Bij een jaarlijkse huurprijs van meer dan 5 procent ten opzichte van de WOZ-waarde, gaat het percentage van de leegwaarderatio omhoog naar 100 procent. Verder zijn tijdelijke huurcontracten uitgesloten en geldt bij verhuur aan gelieerde partijen het hoogste percentage (100 procent) waardoor voor deze situaties de leegwaarderatio de facto geen effect meer heeft.

Als bij afloop van een huurcontract voor bepaalde tijd aansluitend een nieuw contract wordt aangegaan, of wanneer de verhuurder de huurder niet tijdig informeert over het einde van zo'n huurovereenkomst, wordt de huurovereenkomst beschouwd te zijn verlengd voor onbepaalde tijd. In dat geval is geen sprake meer van beperkte huurbescherming waardoor de leegwaarderatio van toepassing is. Dit is al van toepassing na de eerste verlenging van het huurcontract.

Stapsgewijze verhoging tarief en verhoging heffingvrije vermogen

De discussies naar aanleiding van het Hoge Raad arrest van 24 december 2021 gaan allemaal over het berekenen van het box 3-rendement. Daarover wordt box 3-belasting geheven. Dit box 3-tarief gaat vanaf 2023 in stappen omhoog van 31 procent (2022) naar 34 procent in 2025.

Daarnaast is het heffingvrije vermogen per 1 januari 2023 verhoogd van 50.650 euro naar 57.000 euro per belastingplichtige. Voor fiscale partners is daarmee het heffingvrije vermogen verhoogd van 101.300 euro naar 114.000 euro.

Het heffingvrije vermogen wordt in het overbruggingsstelsel automatisch evenredig verdeeld over de drie vermogenscategorieën banktegoeden, overige bezittingen en schulden. Belastingplichtigen kunnen dus niet kiezen op welke vermogenscategorie zij het heffingvrije vermogen toepassen.

Een verfijnd forfaitair stelsel als alternatief?

Om tegemoet te komen aan de zorgen over de complexiteit en haalbaarheid van een stelsel op basis van werkelijk rendement zet de staatssecretaris in een Kamerbrief uiteen in hoeverre een verfijning van het forfaitaire stelsel als toekomstig stelsel box 3 als een alternatief zou kunnen dienen voor een stelsel op basis van werkelijk rendement. Hierna volgen de hoofdlijnen van dat alternatieve stelsel.

Een forfaitair stelsel is minder complex en het verfijnen van het bestaande stelsel is volgens de staatssecretaris minder ingrijpend dan het invoeren van een nieuw stelsel. 

• Het forfaitaire rendement wordt bepaald voor de volgende afzonderlijke vermogensbestanddelen:

  • Banktegoeden, met inbegrip van aandeel VvE-spaargeld en derdenrekening notaris

  • Obligaties

  • Woningen verhuurd

  • Woningen niet-verhuurd

  • Niet-woningen verhuurd

  • Niet-woningen niet-verhuurd

  • Contant geld

  • Vorderingen

  • Schulden voor onroerend goed

  • Overige schulden

  • Kapitaalverzekeringen

  • Rechten op periodieke uitkeringen

  • Nettolijfrente en nettopensioen

  • Cryptovaluta

  • Overige bezittingen, waaronder effecten, anders dan obligaties.
    

• De percentages worden vastgesteld uitgaande van het gemiddelde nettorendement (dus rekening houdend met kosten).
• Bij vermogenscategorieën met een reële kans op negatieve gemiddelde rendementen in een belastingjaar worden, net als in de huidige situatie, meerjarige forfaits toegepast. Hiervoor geldt een eenvoudigere formule: het gemiddelde rendement van de vijf of tien meest recente jaren.

• Het heffingvrije vermogen wordt omgezet in een heffingvrij inkomen.

• De parameters kunnen gebruikt worden om de concrete variant bij de nadere uitwerking budgetneutraal te maken.

Vergelijking met stelsel op basis van werkelijk rendement

Bij een vergelijking van beide stelsels met elkaar valt het volgende op:

• Een heffing op basis van werkelijk rendement is zuiver en kent dus minder risico’s. Een mogelijk alternatief op de leest van de Overbruggingswet box 3 scoort het beste op eenvoud voor belastingplichtigen en voor de uitvoering.

• Verfijnd forfaitair stelsel scoort aanzienlijk beter op eenvoud, maar sluit minder goed aan op het werkelijke rendement van individuele belastingplichtigen in een belastingjaar.

• Als een tegenbewijsregeling aan de variant op de leest van de Overbruggingswet wordt toegevoegd, zal de belasting beter aansluiten bij het werkelijke rendement van belastingplichtigen met een lager rendement dan het forfaitaire, maar dit gaat gepaard met extra complexiteit.

• Het individueel vaststellen van het werkelijke rendement is weliswaar rechtvaardiger maar complexer, zowel voor belastingplichtigen als voor de uitvoering, dan het bepalen van een forfaitair rendement.