Kabinetsreactie: Verbeteren toezicht op ANBI’s

21/12/22

In zijn reactie op het adviesrapport ‘Toezicht op Algemeen Nut’ gaat het kabinet in op de aanbevelingen die de commissie algemeen nut beogende instellingen (ANBI’s) heeft gedaan om het algemeen nut karakter van ANBI’s beter tot uitdrukking te laten komen. Het kabinet neemt het advies van de commissie over om geen grondrechtentoets op te nemen in de ANBI-regelgeving. Daarnaast voert het kabinet enkele aanpassingen door om het toezicht op ANBI’s te verbeteren. Zie over de aanbevelingen in het ANBI-rapport ook ons eerdere Belastingnieuwsbericht ‘Stevige aanbevelingen voor verbeteren van toezicht op ANBI’s’.

Wat betekent dit voor uw ANBI?

Het kabinet heeft aangegeven het toezicht op ANBI’s te verbeteren. In de toekomst kan dit leiden tot een verzwaring van de administratieve lasten voor uw organisatie.

Het kabinet heeft aangegeven deze en andere voorgenomen verbeteringen in samenspraak met de sector te willen vormgeven. Daarbij wordt specifiek gewezen op de evaluatie van de giftenaftrek en de ANBI-regelgeving die in 2023 gepland staat. Bij die evaluatie staat de eventuele aanscherping van het bestedingscriterium, het oneigenlijk gebruik van ANBI’s en de mogelijke verzwaring van administratieve lasten voor zowel de sector als de Belastingdienst op de agenda. Wij houden deze ontwikkelingen voor u in de gaten.

Aanbevelingen rapport ‘Toezicht op Algemeen Nut’

Naar aanleiding van Kamervragen over het gedrag van bepaalde ANBI’s dat niet in lijn zou zijn met maatschappelijke waarden heeft het kabinet de ANBI-commissie ingesteld. De commissie heeft onderzocht welke mogelijkheden er zijn om het algemeen nut karakter van ANBI’s beter tot uitdrukking te laten komen. Dit onderzoek heeft geleid tot het in juni 2022 gepubliceerde rapport ‘Toezicht op Algemeen Nut’, waarin de commissie de volgende zeven aanbevelingen presenteerde aan het kabinet:

Digitaliseer de registratie van ANBI’s, het verzamelen van gegevens over ANBI’s en de communicatie met ANBI’s door het ANBI-team van de Belastingdienst.
Versterk de capaciteit van het ANBI-team.
Verhoog de intensiteit van toezicht door de informatieplicht en de digitale publicatieplicht af te dwingen.
Scherp het algemeen-nut vereiste aan met een bestedingscriterium dat ANBI’s verplicht jaarlijks een bepaald minimum aan activiteiten te verrichten of een minimum bedrag aan het algemeen nut te besteden.
Neem geen toets op grondrechten op in de voorwaarden voor de ANBI-status.
Verhoog de dekkingsgraad van zelfregulering door brancheverenigingen zoals het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) en Fondsen in Nederland (FIN).
Centrale publicatie van ANBI’s-gegevens in een online aangifteportaal, waarop ANBI’s hun gegevens jaarlijks over het afgelopen jaar aanleveren, controleren en zo nodig actualiseren. Het portaal moet de publicatieformulieren vervangen.

Het kabinet behandelt de aanbevelingen die zien op het verbeteren van toezicht op ANBI’s (1, 2, 3 en 7) in samenhang. Op de overige drie aanbevelingen wordt afzonderlijk ingegaan.

Geen grondrechtentoets ANBI’s

De ANBI-commissie adviseerde geen grondrechtentoets op te nemen in de ANBI-regeling omdat dit naar haar oordeel onwenselijk, onnodig en onwerkbaar zou zijn. Het kabinet neemt dit advies over en legt geen aanvullende voorwaarden op dit vlak aan ANBI’s op. Verdergaande maatregelen zouden niet alleen de taak van de Belastingdienst buitengewoon complex maken, maar ook de veelzijdigheid van ANBI’s, die het kabinet van groot belang acht, kunnen schaden. Het is volgens het kabinet niet de taak van de Belastingdienst om te bepalen wanneer grondrechten in het geding zouden zijn. Daarbij wijst het kabinet naar enkele recente wetsvoorstellen zoals de Wet transparantie maatschappelijke organisaties waarmee werk wordt gemaakt van het bestrijden van (financieel) ongewenst gedrag door maatschappelijke organisaties. Ook biedt de wet nu al via de zogenoemde integriteitstoets de mogelijkheid de ANBI-status af te wijzen of in te trekken. Zo beschikt de overheid aan een groeiend aantal maatregelen om in te grijpen wanneer ANBI’s strafbare feiten plegen of onvoldoende transparant zijn. Een grondrechtentoets in de ANBI-regeling is daar niet een geschikte maatregel voor.

Verbetering toezicht door Belastingdienst

Daarnaast wees de commissie erop dat een verbetering van het toezicht op ANBI’s indirect bij kan dragen aan grondrechtenbescherming. Mede daarom deed zij drie aanbevelingen op dit vlak. Het kabinet erkent de capaciteitsproblemen bij het ANBI-team van de Belastingdienst maar geeft aan dat uitbreiding van de capaciteit niet de meest effectieve manier is om toezicht te verbeteren. Wel voert het kabinet drie aanpassingen door die het toezicht op ANBI’s moeten verbeteren:

De digitale gegevensverwerking wordt verbeterd en er komt een centraal punt waar ANBI-gegevens worden aangeleverd, verwerkt en gepubliceerd (online portaal). Dit vergt een aanpassing van de ANBI-regeling omdat ANBI’s op dit moment alleen verplicht zijn gegevens te publiceren op de eigen of gemeenschappelijke website. Tegelijkertijd kan een online portaal worden ontwikkeld. Medio 2023 wordt duidelijk wanneer inwerkingtreding hiervan haalbaar is. Om rekening te houden met de administratieve lasten en verplichtingen van ANBI’s neemt het kabinet deze wijzigingen mee in de overleggen met Samenwerkende Brancheorganisaties Filantropie (SBF) voert.
Naar verwachting wordt na het eerste kwartaal van 2023 een online ANBI-aanvraagproces operationeel. Deze digitale aanvragen komen meteen bij het ANBI-team voor toetsing. Dit betekent een vereenvoudiging van het aanvraagproces.
Na het eerste kwartaal van 2023 gaat de Belastingdienst een pilot Informatieloket ANBI’s opstarten voor betere informatievoorziening. Dit loket is vooral gericht op nieuwe ANBI’s, maar ook op stakeholders, zoals koepelorganisaties, banken en het notariaat.

Aanscherping bestedingscriterium

In de reactie gaat het kabinet ook in op de aanbeveling van de commissie om het bestedingscriterium ten aanzien van ANBI’s aan te scherpen door in de ANBI-regeling een jaarlijks minimum aan activiteiten of een minimumbedrag aan het algemeen nut te besteden op te nemen. De ANBI-regeling kent momenteel al een bestedingscriterium dat voorschrijft dat ANBI’s niet meer vermogen mag aanhouden dan nodig is voor de uitvoering van activiteiten ten behoeve van het algemeen nut (anti-oppoteis). Het kabinet geeft aan dat het gaat onderzoeken of het aanscherpen van het bestedingscriterium voldoende toevoegt aan de ANBI-regelgeving en of dit ertegen opweegt dat daardoor de regelgeving complexer wordt, de administratieve lasten voor ANBI’s groter worden en de Belastingdienst extra uitvoeringslasten krijgt. Het voorgestelde aangescherpte bestedingscriterium zal het kabinet meenemen in de evaluatie van de ANBI-regeling in 2023.

Zelfregulering

Tot slot juicht het kabinet de door de commissie voorgestelde verhoging van de dekkingsgraad van zelfregulering toe. Omdat ANBI’s die zich onderwerpen aan het toezicht van partijen zoals het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) en Fondsen in Nederland (FIN) aan extra voorwaarden moeten voldoen, draagt zelfregulering bij tot bevordering van transparantie en betrouwbaarheid van de sector. De Belastingdienst wil daarom de samenwerkingsconvenanten met het CBF en het CIO (Interkerkelijk Contact in Overheidszaken) voortzetten en evalueren met de sector.

Evaluatie giftenaftrek en ANBI-regeling in 2023

Het kabinet wil in de evaluatie van de giftenaftrek en de ANBI-regeling in 2023 dieper ingaan op verbetering van toezicht op de naleving van de ANBI-regeling en ook aandacht besteden aan oneigenlijk gebruik, mede naar aanleiding van het IBO-rapport over vermogensverdeling. Zie over dit rapport en de kabinetsreactie daarop onze eerdere berichten ‘IBO-rapport: fiscale opties voor betere vermogensverdeling’ en ‘Kabinetsreactie IBO-rapport over betere vermogensverdeling’.