Stevige aanbevelingen voor verbeteren van toezicht op ANBI’s

28/06/22

In haar adviesrapport heeft de Commissie algemeen nut beogende instellingen (ANBI’s) aangegeven welke mogelijkheden ze ziet om het algemeennutkarakter van ANBI’s beter tot uitdrukking te laten komen. Op 21 juni 2022 heeft de Staatssecretaris van Fiscaliteit en Belastingdienst dit adviesrapport naar de Tweede Kamer gestuurd.

Wat betekent dit voor uw organisatie?

De commissie heeft zeven aanbevelingen gepresenteerd die het toezicht op ANBI’s moeten verbeteren. Als het kabinet deze aanbevelingen overneemt, kan dit resulteren in wijzigingen in de bestaande ANBI-voorwaarden. Ook kunnen veranderingen optreden in de wijze waarop ANBI’s informatie moeten aanleveren bij de Belastingdienst of een onafhankelijke toezichthouder. Als uw organisatie is aangemerkt als ANBI kan dit leiden tot een verzwaring van de administratieve lasten. Op dit moment is echter nog niet duidelijk of het kabinet enige en zo ja, welke aanbevelingen gaat overnemen. De Staatssecretaris van Fiscaliteit en Belastingdienst zal in het najaar de kabinetsreactie op het rapport naar de Tweede Kamer sturen. Wij zullen deze ontwikkeling voor u in de gaten te houden.

Aanleiding voor het rapport

De aanleiding voor de instelling van de commissie was dat de Tweede Kamer regelmatig vragen stelt over bepaalde ANBI’s waarvan het gedrag niet in lijn zou zijn met gangbare maatschappelijke waarden en opvattingen. Het gaat dan bijvoorbeeld om ANBI’s die giften ontvangen uit onvrije landen, fraude plegen of zich met conversietherapie bezighouden. De commissie gaat in het rapport in op de mogelijkheden om te voorkomen dat ANBI’s die ongewenst gedrag vertonen, profiteren van fiscale voordelen, zoals de vrijstellingen in de schenk- en erfbelasting en toepassing van de giftenaftrek in de inkomsten- en vennootschapsbelasting.

Inperken van het begrip algemeen nut?

Een belangrijke conclusie van de commissie is dat vanuit de waarde van een pluriforme samenleving het inhoudelijk inperken van het begrip 'algemeen nut' niet voor de hand ligt. Volgens de commissie is het niet werkbaar om in de ANBI-regeling een toets op te nemen of een ANBI de grondrechten respecteert, omdat dit tot een complexe en gevoelige afweging leidt. Het maken van deze afweging is geen taak die past bij het werk de Belastingdienst, aldus de commissie. Andere (straf- en civielrechtelijke) middelen dan wel maatregelen gericht op een bepaalde organisatie vormen volgens de commissie een betere manier om onwenselijk gedrag te voorkomen of te bestrijden.

Toezicht op ANBI’s

Om de risico’s op ongewenste gedragingen te verkleinen, is het volgens de commissie met name van belang om het toezicht op ANBI’s te verbeteren en te intensiveren. Op dit moment heeft de Belastingdienst geen goed systeem voor het verzamelen, verwerken, analyseren en publiceren van gegevens over ANBI’s, dat ingezet kan worden voor de controle op de ANBI-status. Daarnaast heeft het landelijk verantwoordelijke ANBI-team van de Belastingdienst onvoldoende capaciteit beschikbaar voor effectief toezicht.

Aanbevelingen van de commissie

De commissie presenteert uiteindelijk zeven aanbevelingen aan het kabinet:

Digitaliseer de registratie van ANBI’s, het verzamelen van gegevens over ANBI’s en de communicatie met ANBI’s door het ANBI-team van de Belastingdienst.
Versterk de capaciteit van het ANBI-team.
Verhoog de intensiteit van toezicht door de informatieplicht en de digitale publicatieplicht af te dwingen.
Scherp het algemeen-nut vereiste aan met een bestedingscriterium dat ANBI’s verplicht jaarlijks een bepaald minimum aan activiteiten te verrichten of een minimum bedrag aan het algemeen nut te besteden.
Neem geen toets op grondrechten op in de voorwaarden voor de ANBI-status.
Verhoog de dekkingsgraad van zelfregulering door brancheverenigingen zoals het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) en Fondsen in Nederland (FIN).
Centrale publicatie van ANBI’s-gegevens in een online aangifteportaal, waarop ANBI’s hun gegevens jaarlijks over het afgelopen jaar aanleveren, controleren en zo nodig actualiseren. Het portaal moet de publicatieformulieren vervangen.

Het kabinet zal de conclusies en aanbevelingen nader bestuderen en komt in het najaar met een inhoudelijke reactie op dit rapport. Het kabinet is hierbij voornemens om de relevante stakeholders, zoals de brancheorganisaties en onafhankelijk toezichthouders te betrekken bij de beoordeling van de conclusies en aanbevelingen, zodat een breed gedragen aanpak kan worden opgesteld.

Visie PwC

Wij onderschrijven de conclusie van de commissie dat het onwenselijk is om een toets op grondrechten op te nemen in de ANBI-regeling, aangezien wij verwachten dat dit ten koste gaat van pluriformiteit onder ANBI’s. Het is hiervoor in onze optiek van belang dat het ANBI-begrip ‘neutraal’ blijft. Bovendien biedt de ANBI-regeling met de algemeennuttoets en de integriteitseisen voldoende mogelijkheden om maatschappelijk ongewenst gedrag aan te pakken. Voor het overige juichen wij toe dat verbeteringen worden aangebracht om het toezicht op de ANBI’s te verbeteren, met name door hierbij beter gebruik te maken van de technologische mogelijkheden. Wel roepen wij het kabinet op bij het overnemen van één of meerdere aanbevelingen ook nadrukkelijk stil te staan bij de administratieve gevolgen voor ANBI’s en de hiermee gepaard gaande kosten.