Hervorming arbeidsmarkt: meer zekerheid & wendbaarheid

In haar voortgangsbrief van 3 april 2023 schrijft minister Van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid dat het kabinet meer zekerheid wil realiseren door in te zetten op het stimuleren van duurzame arbeidsrelaties binnen wendbare ondernemingen. Enerzijds krijgen mensen in flexibele contracten meer zekerheid over hun inkomen en rooster en wordt schijnzelfstandigheid teruggedrongen, terwijl anderzijds ondernemingen en werkenden worden geholpen om wendbaarder te zijn.

Vormgeving arbeidsrelaties naar aard en inrichting van het werk

Het kabinet erkent dat er altijd behoefte zal zijn aan flexibele contracten, maar meent tegelijkertijd dat structureel werk moet plaatsvinden binnen duurzame arbeidsrelaties. Daarom zet ze in op het gelijker maken van het speelveld tussen werknemers en zelfstandigen en op het verminderen van het verschil in behandeling tussen werknemers met een vaste (duurzame) arbeidsrelatie en werknemers met een flexibel contract.

Om dit te bewerkstelligen bouwt het kabinet de zelfstandigenaftrek af, faseert het de fiscale oudedagsreserve uit, krijgen zelfstandigen meer mogelijkheden om collectief te onderhandelen, wordt de positie van zelfstandigen in de Sociaal-Economische Raad versterkt en wordt er gewerkt aan een arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen. Door de verschillen tussen de contractvormen over de gehele linie af te laten nemen is de verwachting van het kabinet dat de prikkels zullen toenemen om de aard of inrichting van het werk leidend te laten zijn bij de keuze voor het contract.

Binding van werknemers bij crises en calamiteiten

Om te zorgen dat ondernemingen snel kunnen blijven schakelen in tijden van crisis voert het kabinet de Crisisregeling Personeelsbehoud (CP) (voorheen: deeltijd-WW) in. Werkgevers kunnen hier aanspraak op maken als zij ten minste 20% minder werk hebben over de gehele onderneming. De regeling is niet bedoeld voor het overnemen van reguliere ondernemersrisico’s, maar enkel van toepassing voor het opvangen van (indirecte) crises en calamiteiten die daarbuiten vallen. Werkgevers krijgen op basis van deze regeling de mogelijkheid om werknemers tijdelijk in een andere functie en/of op een andere locatie te laten werken, of om werknemers tijdelijk minder te laten werken. Het is de verwachting dat bedrijven maximaal 6 maanden gebruik kunnen gaan maken van de regeling. In het voorjaar volgt een uitgebreide brief met daarin een verdere toelichting en uitwerking van de regeling.

Schijnzelfstandigheid verminderen

De arbeidsrelaties van zelfstandigen en werknemers verschillen terecht van elkaar, maar het kabinet geeft aan dat wel om de juiste reden en in lijn met de wettelijke kaders voor het een of het ander moet worden gekozen. Om dit te bewerkstelligen wil het kabinet de regels rondom de kwalificatie van een arbeidsrelatie verduidelijken, deze beter opeisbaar maken en hierop beter gaan handhaven.

De open norm ‘werken in dienst van’ (gezag) wordt verder ingekleurd aan de hand van jurisprudentie. Hiertoe worden drie hoofdelementen benoemd: materiële ondergeschiktheid (toezicht, instructies, etc.), de organisatorische inbedding van het werk, en - als contra-indicatie voor het bestaan van een arbeidsovereenkomst - zelfstandig ondernemerschap binnen de betreffende arbeidsrelatie. Ook werkt het kabinet aan een 'civielrechtelijk rechtsvermoeden van een arbeidsovereenkomst’, gekoppeld aan een uurtarief (mogelijk tussen de € 30 en € 35).

Tot slot wordt de handhaving op schijnzelfstandigheid op korte termijn verbeterd en versterkt. Uiterlijk 1 januari 2025 wordt het handhavingsmoratorium volledig opgeheven. In de tussentijd wordt binnen de kaders van het moratorium meer capaciteit ingezet, waarbij ook samenwerking met de marktpartijen wordt gezocht.