Stand van zaken (schijn)zelfstandigheid en arbeidsmarkt

24/08/22

Het zomerreces is nog in volle gang, maar het belooft een interessant najaar te worden voor werkgevers die werken met zelfstandigen. Het Kabinet is namelijk voornemens in het najaar meer duidelijkheid te verschaffen over de wijzigingen waar werkgevers en ZZP’ers mee te maken krijgen voor de beoordeling van (schijn)zelfstandigheid en het wel of niet bestaan van een arbeidsrelatie. In de ‘Hoofdlijnenbrief Arbeidsmarkt’ heeft de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid namelijk een aantal toezeggingen gedaan over de plannen van het kabinet om de arbeidsmarkt toekomstbestendig te maken. Een aantal interessante toezeggingen, zoals het afschaffen van het handhavingsmoratorium, lichten wij hieronder uit.

Aangekondigde ontwikkelingen beoordeling arbeidsrelaties

De Staatssecretaris zet zich in om de ongelijkheid in de arbeidsmarkt aan te pakken en de arbeidsmarkt toekomstbestendig te maken. Voor de houdbaarheid van het fiscale en sociale stelsel zijn de beoordeling van arbeidsrelaties en de daarbij behorende bijdragen van belang. Om dit te verbeteren kiest het Kabinet hierbij een aanpak langs drie lijnen om de kaders rondom zelfstandigen toekomstbestendiger te maken:

Inzetten op een gelijker speelveld voor contractvormen met betrekking tot de sociale zekerheid en fiscaliteit;
Meer duidelijkheid creëren over de vraag wanneer gewerkt wordt als werknemer dan wel als zelfstandige buiten dienstbetrekking (beoordeling van arbeidsrelaties) alsmede het ondersteunen van werkenden om hun rechtspositie op te eisen; en
Het verbeteren van toezicht en handhaving op schijnzelfstandigheid.

De beoordeling van arbeidsrelaties houdt de gemoederen al enige tijd bezig en zal ook voor u van belang zijn. Hoewel er nog veel onduidelijk is, worden er in dat kader drie opvallende en relevante maatregelen verwacht, waarover de Kamer later dit jaar verder wordt geïnformeerd. Deze hebben wij hierna voor u opgesomd.

Opvallende maatregelen

Verduidelijking van het begrip gezag en aanpassing Webmodule

Bij een arbeidsrelatie staan de factoren loon, gezag en arbeid centraal. Van deze factoren is vooral gezag het voornaamste criterium waarover onduidelijkheid kan bestaan. Het Kabinet werkt daarom verder aan de verduidelijking van het begrip “gezag”. Concreet zal de kamer in het najaar verder worden geïnformeerd over hoe de beoordeling van de arbeidsrelatie verder kan worden verduidelijkt. Als de regels en de criteria eenmaal duidelijker zijn, zal ook de Webmodule beoordeling arbeidsrelaties worden aangepast.

Rechtsvermoeden van een arbeidsovereenkomst

In het verlengde daarvan, is het kabinet ook bezig met het ontwikkelen van een breder ‘rechtsvermoeden’ om schijnzelfstandigheid tegen te gaan. Als er een vermoeden is dat arbeid eigenlijk verricht wordt op basis van een arbeidsovereenkomst, dan is het aan de werkgevende om dit te weerleggen op basis van de feiten en omstandigheden. Dit is ook in lijn met het richtlijnvoorstel dat de Europese Commissie vorig jaar heeft ontworpen voor platformwerkers (lees meer over dit richtlijnvoorstel in onze blog: ‘Platformbedrijven, vermijd keurslijf en pak regie’). Over het rechtsvermoeden wordt ook later dit jaar meer informatie verwacht.

Afschaffing handhavingsmoratorium en uitbreiden capaciteit van de Belastingdienst

Ten slotte zal het toezicht op, en de handhaving van, schijnzelfstandigheid worden verbeterd. Dit was al bekend vanuit het coalitieakkoord. Ook hier wordt spoedig meer informatie verwacht in een brief over ‘werken als zelfstandige’. In deze brief zullen de Staatssecretarissen en de ministers van Sociale Zaken en Werkgelegenheid én van Economische Zaken en Klimaat gezamenlijk bespreken per wanneer het handhavingsmoratorium bij voorkeur wordt afgeschaft (in ieder geval per 1 januari 2025 maar indien mogelijk eerder). Op dit moment kan de Belastingdienst door het moratorium namelijk alleen handhaven (correcties aanbrengen en/of boetes opleggen) bij schijnzelfstandigheid als er sprake is van kwaadwillendheid of als aanwijzingen niet binnen een redelijke termijn zijn opgevolgd. Daarnaast onderzoekt het Kabinet ook stappen om de capaciteit van de Belastingdienst te vergroten om de arbeidsrelaties te beoordelen.

Mocht u meer willen weten over de achtergrond van het handhavingsmoratorium en de huidige Webmodule beoordeling arbeidsrelaties, dan verwijzen wij naar ons eerdere artikel: ‘Start pilot webmodule en verlenging handhavingsmoratorium’.

Achtergrond brief

Hoewel de bovenstaande drie maatregelen vooral van belang zijn in het kader van de beoordeling van een arbeidsrelatie, zet de overheid in het algemeen sterk in op het meer gelijk maken van het arbeidsrechtelijke en fiscale speelveld. Hiertoe onderkent de brief vijf belangrijke thema’s:

I. Het aangaan van duurzame arbeidsrelaties stimuleren binnen wendbare ondernemingen en het beter reguleren van tijdelijke contracten en driehoeksrelaties.

In het kort wil het kabinet zich inzetten om de verschillen tussen flexibele contracten en contracten voor onbepaalde tijd te verkleinen, hoewel flexibiliteit wel mag bestaan. Er wordt gewerkt aan hervormingen rond oproepcontracten, uitzendcontracten en de ketenbepaling.

Ook moeten bedrijven snel kunnen anticiperen op veranderende omstandigheden waarvoor bijvoorbeeld een budget-neutrale deeltijd-WW zal worden geïntroduceerd.

II. Een gelijker speelveld tussen werknemer en zelfstandige, meer duidelijke en opeisbare regels en handhaving.

Echte zelfstandigen moeten de ruimte krijgen en ondersteund worden om schijnzelfstandigheid tegen te gaan. Het verschil in fiscale en sociale zekerheid tussen werkenden moet dan wel kleiner worden. Zoals bekend wil het kabinet de zelfstandigenaftrek afbouwen en de fiscale oudedagsreserve (FOR) afschaffen. Ook wordt onder andere voorgesteld dat zzp’ers zich vrijwillig kunnen aansluiten bij pensioenregelingen.

III. Altijd uitzicht op nieuw werk.

Het kabinet zet in op uitzicht geven op nieuw werk voor mensen die geen werk hebben of van baan moeten veranderen. Meer mensen worden naar werk begeleidt en het leven lang ontwikkelen (LLO) wordt gestimuleerd.

IV. Aanpassingen in de arbeidsongeschiktheidswetgeving (WIA).

Het kabinet wil mogelijke hervormingen in de WIA-wetgeving doorvoeren met daarbij aandacht voor de uitvoerbaarheid, betaalbaarheid en uitlegbaarheid van het stelsel. Een aparte brief met verdere informatie wordt aan het eind van de zomer verwacht.

V. Meedoen aan de basis van de arbeidsmarkt.

Het kabinet vindt dat iedereen in Nederland een goed bestaan verdient en mee moet kunnen doen. Daarom komt het kabinet met gerichte maatregelen zoals de wijziging kostendelersnorm en met voorstellen rond de Banenafspraak.

Wat betekent dit voor uw organisatie?

Werkt u met ZZP’ers of bent u zelf een ZPP’er? Wees er dan van bewust dat er wijzigingen en verduidelijkingen aankomen op het gebied van (schijn)zelfstandigheid en werken vanuit een arbeidsrelatie. Uiteraard houden wij u op de hoogte van de ontwikkelingen die later dit jaar verwacht worden.