Tegengaan mismatches zakelijkheidsbeginsel: gevolgen voor (semi) publieke sector

Het zakelijkheidsbeginsel moet zorgen voor een zakelijke ('at arm's-length') fiscale winst. In internationaal verband kan dit leiden tot dubbele niet-heffing. Om deze dubbele-niet heffing tegen te gaan, heeft de wetgever maatregelen genomen. Deze maatregelen zijn ook van toepassing op transacties tussen wel belastingplichtige en niet vennootschapsbelastingplichtige of subjectief vrijgestelde lichamen. Als bijvoorbeeld een stichting die geen onderneming drijft een transactie aangaat met een verbonden belastingplichtige lichaam, kan het belastingplichtige lichaam met additionele belastingheffing worden geconfronteerd.

Per 1 januari 2022 is de wetgeving van toepassing in de volgende gevallen:

• Artikel 8bb Wet Vpb 1969, correctie van de verrekenprijzen waardoor de winst van de Nederlandse belastingplichtige lichamen naar beneden gaat: wanneer de verrekenprijs door de toepassing van het zakelijkheidsbeginsel aangepast moet worden (bijvoorbeeld bij een renteloze lening naar de zakelijke rente), mag deze neerwaartse aanpassing van de winst enkel in aanmerking worden genomen voor zover de aanpassing ook bij het andere lichaam in de heffing wordt betrokken. Dat laatste zal bij niet vpb-plichtige en subjectief vrijgestelde lichamen niet het geval zijn, waardoor bij de fiscale winstbepaling van het belastingplichtige lichaam geen rekening mag worden gehouden met de zakelijke prijs maar de overeengekomen prijs. Als de overeengekomen prijs gelijk is aan de zakelijke prijs, heeft de wetgeving geen effect.
• Artikel 8bc Wet Vpb 1969, correctie van de onzakelijk lage prijs bij de overdracht van vermogensbestanddelen: dit kan zich voordoen bij de overdracht van een vermogensbestanddeel tegen een lagere overdrachtsprijs dan de zakelijke prijs. Onder de nieuwe wetgeving dient het verkrijgende lichaam het verkregen vermogensbestanddeel te boek te stellen tegen de overeengekomen prijs in plaats van de zakelijke prijs, tenzij aannemelijk wordt gemaakt dat het andere lichaam de eventuele winst over de overdracht in aanmerking neemt. Ook hier zal dat laatste bij niet vpb-plichtige en subjectief vrijgestelde lichamen niet het geval zijn, waardoor slechts tegen de lagere overeengekomen prijs mag worden afgeschreven door de belastingplichtige. Deze nieuwe regels gelden al voor vermogensbestanddelen die zijn overgedragen in een boekjaar dat aanvangt op of na 1 juli 2019, waarop in 2022 nog kan worden afgeschreven.

• Artikel 8bd Wet Vpb 1969, vermogensbestanddelen die door de belastingplichtige door middel van een kapitaalstorting, winstuitdeling, teruggaaf van gestort kapitaal, liquidatie-uitkering of een daarmee vergelijkbare rechtshandeling, van een gelieerd lichaam worden verkregen: deze maatregel zorgt ervoor dat hetgeen verkregen wordt uit een ‘kapitaalhandeling’ moet worden opgenomen op de fiscale balans van de belastingplichtige voor hetzelfde bedrag als de waarde die bij de het overdragende gelieerde lichaam wordt betrokken in een naar de winst geheven belasting (afrekenwaarde).

Met name artikel 8bd Wet Vpb 1969 kan voor niet belastingplichtige en subjectief vrijgestelde lichamen een grote impact hebben. Een letterlijke toepassing van artikel 8bd Wet Vpb 1969 brengt dan namelijk met zich mee dat het verkregen vermogensbestanddeel te boek moet worden gesteld op een waarde van nihil. Daardoor zou na overdracht geen rekening kunnen worden gehouden met bijvoorbeeld afschrijvingen.

Op 24 januari 2023 heeft de staatssecretaris een voor de praktijk zeer welkom besluit gepubliceerd over de reikwijdte van de regeling. In het besluit verduidelijkt de staatssecretaris dat indien het overdragende gelieerde lichaam subjectief is vrijgesteld van een belasting naar de winst of indien het lichaam niet is onderworpen aan een winstbelasting, de toepassing van artikel 8bd Wet Vpb 1969 achterwege blijft wanneer zowel civielrechtelijk als in de jaarrekening van overdrager én belastingplichtige, de waarde in het economische verkeer wordt gehanteerd. Dit geldt voor verkrijgingen door middel van een kapitaalstorting, winstuitdeling, teruggaaf van gestort kapitaal, liquidatie-uitkering of daarmee vergelijkbare rechtshandelingen.