Daling financieel-economische criminaliteit

28/06/21

PwC's Economic Crime Survey 2021

Over de hele linie rapporteert de Economic Crime Survey Nederland 2021 een daling van de financieel-economische criminaliteit. Dat is opvallend, want algemeen wordt aangenomen dat meer thuiswerken juist uitnodigt tot meer fraude, cybercriminaliteit en andere integriteitsdelicten.

‘Traditionele’ financieel-economische criminaliteit

76 procent van de respondenten geeft aan in de afgelopen 24 maanden een of meer vormen van ‘traditionele’ financieel-economische criminaliteit (zoals diefstal, fraude en corruptie) te hebben aangetroffen in hun organisatie. Dat is een daling van zes procent ten opzichte van een eerdere meting in 2019. 56 procent is slachtoffer geweest van cybercriminaliteit, vier procent minder.

Waarschuwing voor te optimistische conclusies

Toch waarschuwt Andreas Mikkers, onderzoeksleider en partner van de forensische onderzoekspraktijk van PwC, voor te optimistische conclusies. Hij wijst erop dat het aantal respondenten dat zegt niet te weten of hun organisatie de afgelopen twee jaar slachtoffer was van financieel-economische criminaliteit, verdubbelde naar achttien procent.

‘Dat verklaart mogelijk een fors deel van de daling. Ook zien we dat de aangifte- en meldingsbereidheid sinds de coronacrisis afneemt en dat minder wordt geïnvesteerd in preventie en detectie. Er zit dus nog wel wat in de pijplijn dat zich pas zal manifesteren als we naar normaal gaan. Wel kan worden vastgesteld dat de stijgende lijn sinds 2017 afvlakt en zich lijkt te stabiliseren – en dat is beter nieuws dan verwacht in de huidige omstandigheden.’

‘Er zit nog wat in de pijplijn dat zich pas zal manifesteren als we naar normaal gaan. Wel kan worden vastgesteld dat de stijgende lijn sinds 2017 afvlakt en zich lijkt te stabiliseren – en dat is beter nieuws dan verwacht in de huidige omstandigheden.’

Overige resultaten

Het tweejaarlijkse onderzoek onder 875 professionals met praktijkervaring in het voorkomen en opsporen van fraude en andere vormen van financieel-economische criminaliteit, schept een representatief beeld van hoe publieke en private organisaties in Nederland omgaan met dit gevoelige vraagstuk. De tiende editie van het in samenwerking met de sectie Criminologie van de VU uitgevoerde Economic Crime Survey bevat meer nieuwswaardige uitkomsten.

Thuiswerken verzwakt de band met de organisatie. 37 procent van de respondenten zegt dat thuiswerkende medewerkers minder binding hebben met de organisatie. Een vijfde denkt dat de weerbaarheid van hun organisatie is afgenomen (35 procent vindt van niet) en 31 procent vindt dat de integriteitsbeoordeling van nieuwe zakelijke contacten minder zorgvuldig gebeurt.

Minder interne tips en klokkenluidersmeldingen. Het aantal respondenten dat aangeeft op grond van een interne tip (inclusief de meldingen door klokkenluiders) te acteren, is teruggelopen van 31 naar 24 procent. Daar staat tegenover dat 34 procent nu beschikt over een meldpunt voor klokkenluiders (was 28 procent), wat betekent dat de meeste (middel)grote organisaties voldoen aan hun eind van dit jaar van kracht wordende wettelijke plicht.
Markt voor zelfonderzoek groeit. De aangiftebereidheid is afgenomen; 30 procent zegt aangifte te doen van aan het licht gekomen incidenten. Het betekent dat meer dan twee derde kiest voor zelfonderzoek of de andere kant op kijkt. Van de ‘zelfonderzoekers’ schakelt elf procent de advocaat in en tien procent de forensische accountant. Dit is brandstof voor de discussie of meer zelfonderzoek wenselijk is en welke externe partij daarvoor het meest geschikt is.
Brexit-effect blijft uit. Gevraagd of ze een verhoogd frauderisico in grensoverschrijdend goederenverkeer verwachten door de Brexit, antwoordt een meerderheid ontkennend. Wel geeft 21 procent aan meer problemen te vrezen bij de naleving van niet-fiscale maatregelen, zoals het niet voldoen aan de EU-maatregelen op het gebied van gezondheid, milieu of productveiligheid.

Meer vrouwelijke daders. De logische keerzijde van het gevoerde emancipatiebeleid in de hogere managementlagen laat zich zien: van de interne daders is 24 procent (2019: 19 procent) vrouw. Het interne daderprofiel is overigens nog altijd overwegend mannelijk (67 procent), gemiddeld 36 jaar oud en meest actief op middenmanagementniveau.
Compliance groeit mondjesmaat. 29 procent van de ondervraagde organisaties beschikt over een compliance-programma (plus drie procent). Van de bevraagde financiële instellingen geeft 63 procent aan te voldoen aan de in de Wet financieel toezicht vastgelegde verplichting voor grote en middelgrote spelers om een compliance-programma te hebben. Aanvullend onderzoek is hier gewenst.
Bouwnijverheid extra kwetsbaar. Zowel voor wat traditionele criminaliteit betreft als voor cybercriminaliteit. Zo komen vijf van de zeven meest geconstateerde cybercrimevormen voor in de bouwketen.