'Meer samenwerking tussen uitvoeringsorganisaties noodzaak'

13/09/21

Uitdagingen in post-covidtijdperk vragen om langetermijnscenario’s

In het post-covidtijdperk ontkomen uitvoeringsorganisaties als Rijkswaterstaat, ProRail en het RIVM er niet aan meer samen te werken. De uitdagingen op het gebied van onder meer IT, personeelsbeleid en energietransitie vragen om het delen van ervaringen en wellicht een gezamenlijke aanpak. Dat was een van de conclusies tijdens het dit voorjaar door PwC georganiseerde rondetafelgesprek met de CFO’s van vijf uitvoeringsorganisaties.

Het gewenste overheidsbeleid in wereld na corona

José van Aerle (Rijkswaterstaat), Hans van Leeuwen (ProRail), Jeroen van den Hauten (SSC-ICT), Frederieke Damme (RIVM) en Patrick Janssen (NVWA) spraken met elkaar over ‘de wereld na corona’, het gewenste overheidsbeleid en hun eigen rol daarin als overheidsorganisatie. Vragen als: ‘Is er nog sprake van de gewenste scheiding tussen beleid en uitvoering? Wordt er niet te veel gevraagd van de uitvoering? Is de uitvoering ook op lange termijn houdbaar en financierbaar? En hebben we wel voldoende kennis en middelen om mee te kunnen in de verdergaande digitalisering? kwamen op tafel.

IT-ontwikkelingen zorgen voor uitdagingen

Bijna alle CFO’s beseffen dat IT in de bedrijfsvoering, maar ook in de dienstverlening naar de maatschappij nog meer een essentiële rol gaat spelen. Om een goede dienstlevering in de toekomst te garanderen, zijn dan ook investeringen in systemen en mensen nodig. Maar veel uitvoerende diensten werken in een zogeheten kasverplichtingenstelsel. Volgens dit stelsel moeten investeringen worden gedaan in het jaar waarin ze zijn begroot.

‘Maar die investeringen zijn echt nodig om taken blijvend te kunnen uitvoeren’, aldus Patrick Janssen van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). ‘Juist de grote projecten passen vaak niet in de gemaakte afspraken of de beschikbare middelen voor dat jaar.’

Meer geld voor noodzakelijke investeringen

Volgens de CFO’s vormen deskundig personeel en goede ICT-ondersteuning een cruciaal onderdeel van een robuuste bedrijfsvoering. Binnen de overheid worden de bedrijfsvoeringstaken nog vaak apart bekostigd en ligt de meeste nadruk op investeringen in het primaire proces. De CFO’s pleiten ervoor dat de kosten voor investeringen in de vernieuwing van de bedrijfsvoering, in mensen en in systemen structureel onderdeel worden van de opdrachten en de bijbehorende bekostiging die de uitvoeringsorganisaties krijgen.

‘Bedrijfsvoering en het primaire proces zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en géén afzonderlijke taak of kostenpost. Een baten-lastenstelsel kan helpen om investeringen op langere termijn te zien renderen’, meent Frederieke Damme (RIVM). ‘IT is niet een ondersteunend proces’, voegde Jeroen van den Hauten (SSC-ICT) toe, ‘maar essentieel voor de taakuitvoering. Digitalisering is in wezen een zaak van uitvoering en niet van beleid.’

Covid-19 zorgt wel voor meer realiteitsbesef

De Covid-19-crisis werkte volgens sommige deelnemers wel als een ‘katalysator’ voor enkele processen. Omdat er het afgelopen jaar veel extra productie werd gevraagd, kregen uitgaven aan bedrijfsvoering ook meer dekking. Ook gaf de crisis extra zicht op waar het ‘knelt’ en lijkt het realiteitsbesef over noodzakelijke investeringen toe te nemen.

De CFO’s wezen daarbij op het advies van de secretarissen-generaal van de diverse Nederlandse ministeries aan de eerdere formateurs. Ook zij zien langzamerhand de voordelen van langetermijnscenario’s. De gevolgen moeten de uitvoeringsorganisaties dan bespreken met de opdrachtgever om zo samen keuzes te maken voor de toekomst en scherp te kunnen zijn op hetgeen wel en niet haalbaar is. De bedrijfsvoering moet daar integraal onderdeel van zijn.

Om tot die verbeteringen te komen en de gewenste investeringen te doen, moeten uitvoeringsorganisaties meer gaan samenwerken. ‘Dat is geen wens, maar een noodzaak’, zo beseffen de CFO’s. Het rondetafelgesprek wordt daarom afgesloten met de erkenning dat de uitvoeringsorganisaties vergelijkbare issues kennen en dat het goed is om ervaringen te delen.