‘Wachttijdinitiatieven’ in de geestelijke gezondheidszorg

Ondanks de verschillende maatregelen om de wachttijden en wachtlijsten terug te dringen, nemen de gemiddelde wachttijden in de Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) de laatste jaren toe¹. Anno 2021 blijkt dat voor veel patiëntengroepen de aanmeldwachttijd voor een behandeling even hoog is als de wachttijd voor de behandeling zelf (behandelwachttijd), of zelfs hoger². Dit vormt een punt van zorg, omdat wachtende cliënten in mentaal risicovolle situaties kunnen verkeren en niet de benodigde ondersteuning ontvangen die zij met hun dringende hulpvraag nodig hebben. Hoewel dit probleem omtrent wachttijden de groeiende vraag naar geestelijke gezondheidszorg in Nederland weerspiegelt, zijn er interventies mogelijk die de wachttijden kunnen helpen verkorten.

_{¹Zorgvisie.nl; Wachttijden GGZ stijgen ondanks maatregelen

²De aanmeldwachttijd geeft weer hoe lang het na aanmelding van een cliënt duurt tot het intakegesprek plaatsvindt. De behandelwachttijd geeft weer hoe lang het na deze intake duurt tot de behandeling gestart kan worden.}

Achtergrond

Al meerdere jaren vormen de lange wachttijden één van de grote uitdagingen binnen de GGZ in Nederland. Aangezien het vinden van een oplossing voor de reductie van wachttijden een complex vraagstuk is, is een aanpak nodig vanuit verschillende perspectieven. Daarom hebben sinds 2018 vier GGZ-organisaties en VGZ de handen ineengeslagen om samen te werken aan een oplossing voor deze wachtlijsten. In samenwerking zijn vanuit de praktijk initiatieven ontwikkeld door zorgprofessionals, welke primair leiden tot hogere kwaliteit van zorg en kortere wachttijden, gecombineerd met lagere zorgkosten.

Initiatief ‘Wachtlijstverkorting’

Op basis van de uitkomsten van verschillende experimenten, zijn samen ruim twintig initiatieven ontwikkeld, die zorgen voor een verkorting van wachtlijsten en wachttijden binnen de GGZ. Wij lichten drie initiatieven verder toe:

Telefonische wachtlijstbegeleiding
Als cliënten gedurende een lange tijd moeten wachten op de start van hun behandeling (behandelwachttijd) kan de situatie van deze cliënten in deze periode aanzienlijk veranderen, zowel positief als negatief (verslechteren of verbeteren). De betrokken GGZ-organisaties zijn in de meeste gevallen niet (volledig) op de hoogte van de laatste stand van zaken van de cliënt, verwijsbrieven raken verouderd en er kunnen urgente interventiemogelijkheden worden gemist. Bovendien is deze periode een bron van zorg en frustratie bij cliënten. Zowel cliënt als zorgaanbieder zijn gebaat bij contact gedurende deze periode.

Het idee: telefonische wachtlijstbegeleiding. Cliënten die op de wachtlijst van de polikliniek staan, worden telefonisch begeleid. Ze hebben regelmatig (digitaal) contact met een zorgverlener, die eventueel bij hen langskomt, om te zien hoe het met hen gaat. Indien noodzakelijk wordt een alternatief behandelaanbod mogelijk gemaakt (bijv. Ehealth, passende groepsbehandeling of behandeling elders). Urgente situaties kunnen tijdig worden gesignaleerd tijdens de gesprekken en patiënten die niet langer wachten op behandeling kunnen van de wachtlijst worden verwijderd.
Versnelde opname
De situatie van crisisgevoelige cliënten met een complexe zorgvraag kan zeer instabiel zijn, zeker in de periode waarin deze cliënten na registratie moeten wachten op de juiste zorg. Dit kan leiden tot een verhoogd aantal crisissituaties, verergering van de mentale klachten, noodgedwongen opnames en een nog grotere afhankelijkheid van zorg.

Het idee: versnelde opname. Bij dit initiatief filteren professionals doorverwezen cliënten die zijn aangemeld op crisisgevoeligheid en complexe problematiek. Vervolgens krijgen dergelijke cliënten indien noodzakelijk een versnelde opname aangeboden op speciaal gereserveerde 'versnelde opname'-plaatsen. Dit initiatief heeft zowel een direct als indirect effect op de wachttijden in de GGZ: enerzijds is sprake van een direct effect omdat de cliënt direct terecht kan en anderzijds wordt een indirect effect gerealiseerd, omdat hiermee een versnelling plaatsvindt van de doorstroming van het totale aantal cliënten op de wachtlijst.

De aanpak gebaseerd op sociale determinanten van gezondheid stopt niet na één project – het delen van lessen, het afstemmen, opnieuw inzetten en uitbreiden ervan zijn ook een essentiële stap in het proces – stap 5

Herstel ondersteunende intake (HOI)
Professionals hebben geconstateerd dat de reguliere intakes onvoldoende gericht zijn op het herstel van cliënten en hun kansen en de rol die hun systeem- en leefwereld daarbij kan spelen. Daarnaast wordt er in de reguliere intake onvoldoende rekening gehouden met de prognose en/of ambitie van de betreffende cliënt. Hierdoor sluiten reguliere intakes onvoldoende aan bij de gewenste herstelvisie.

Het idee: de herstel ondersteunende intake (HOI)^3. De herstel ondersteunende intake (HOI) is een nieuwe invulling van het reguliere intakegesprek. Naast een psychiater en/of klinisch psycholoog is er ook een professionele ervaringsdeskundige betrokken. Hierdoor komen alle dimensies van herstel aan de orde. Het intakegesprek is niet zozeer gericht op het stellen van een traditionele diagnose, maar meer gericht op de kracht en mogelijkheden van de cliënt en wat deze nodig heeft om aan zijn of haar herstel te werken. Door deze aanpak wordt samen met de cliënt besproken wat het best passende vervolgtraject is bij de hulpvraag en het gewenste herstel. Dit verhoogt de eigen kracht van de cliënt. Als gevolg hiervan kunnen de GGZ-organisaties sneller de werkelijke zorgzwaarte van cliënten identificeren, ontstaan minder crisissituaties en is er minder intensieve, specialistische GGZ zorg nodig. Daarnaast wordt de wachttijd voor een intakegesprek gemiddeld verkort van tien naar twee tot vier weken en de wachttijd voor behandeling van zes naar nul tot vier weken.

Deze drie initiatieven uit de praktijk hebben allemaal geleid tot geweldige resultaten binnen de betrokken GGZ-organisaties. Echter, wordt de impact van deze initiatieven pas écht vergroot op het moment dat ze worden overgenomen door andere GGZ-organisaties en organisaties. Om het potentieel van deze mooie voorbeelden te kunnen blijven delen en adoptie elders te stimuleren, is het gedachtegoed achter al deze initiatieven gebundeld en aangeboden aan de staatssecretaris van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport⁴.

_{³Zorgverzekeraars Nederland; GGZ Noord-Holland-Noord vermindert wachttijden met ander intakegesprek

⁴Zorgverzekeraars Nederland; GGZ-organisaties en VGZ presenteren praktijkvoorbeelden die bijdragen aan wachttijdenreductie GGZ}

Lees meer over Sociale determinanten van gezondheid