‘Werk als beste zorg’ in de geestelijke gezondheidszorg

De omvang van de groep mensen die niet kan werken als gevolg van psychische problematiek of een afstand tot de arbeidsmarkt is relatief groot. In Nederland ligt de gemiddelde arbeidsparticipatie van ‘gezonde’ burgers boven de tachtig procent, maar voor mensen met een depressie of andere psychische problemen daalt dit percentage tot slechts veertig procent¹. Dit terwijl werkgelegenheid één van de belangrijkste aandachtsgebieden is voor mensen met psychische problemen die willen participeren in de samenleving. Wanneer je de daarmee samenhangende economische lasten in ogenschouw neemt, bestaat er een grote noodzaak om de mogelijkheden te verkennen om deze groep mensen beter te integreren in onze samenleving. Zo stimuleert het hebben van een stabiele baan niet alleen de deelname van deze groep mensen aan de maatschappij, maar draagt het hebben van een baan ook bij aan het verminderen van de behoefte aan (permanente) behandeling, het verhogen van de kwaliteit van leven en het verlagen van kosten voor het gehele Nederlandse (zorg)systeem.

_{¹Rijksoverheid; Kamerbrief cijfers en initiatieven Samenwerking GGZ-Werk & Inkomen}

Achtergrond

Het is algemeen bekend dat werk kan bijdragen aan het herstel van psychische problemen. Daarom wordt het initiatief ‘Werk als beste zorg’ geïmplementeerd vanuit een multidisciplinaire, domeinoverstijgende samenwerking tussen de Sociale Dienst Drechtsteden, het UWV, uitzendbureau Randstad, zorgverzekeraar VGZ en GGZ-organisatie Yulius. Yulius is gespecialiseerd in het helpen van kinderen, jongeren en volwassenen met uiteenlopende psychische problemen. Vanuit haar eigen ervaring met deze kwetsbare groep van cliënten onderschrijft Yulius hoe belangrijk een passende baan is om actief te blijven deelnemen aan onze maatschappij. Vandaar dat Yulius in samenwerking met PwC en de hierboven genoemde partijen inzicht wil verkrijgen in de manier waarop deze sociale determinanten van gezondheid van invloed zijn op de zorg voor mensen met psychische problemen.

Initiatief ‘Werk als beste zorg’

Het in oktober 2017 gestarte initiatief ‘Werk als beste zorg’ had daarom één doel: GGZ-cliënten met een ernstig psychiatrische aandoening begeleiden naar een vaste baan, als onderdeel van hun herstel. Hiervoor komen cliënten met langdurige psychische problemen die gemotiveerd zijn om te werken en bij Yulius in behandeling zijn in aanmerking. ‘Werk als beste zorg’ richt zich op het actief matchen van werknemer en werkgever, waarbij rekening wordt gehouden met de wensen en behoeften van beide partijen. Hierbij wordt extra aandacht besteed aan het borgen van een passende functie op een passende werkplek, omdat er enkel gezondheidswinst kan worden behaald als de cliënt zich prettig voelt in de werkomgeving.

Met het initiatief wordt beoogd inzicht te krijgen in de meerwaarde van ‘Werk als beste zorg’ door het bevorderen van duurzame arbeidsparticipatie en het verbeteren van de gezondheid van cliënten met langdurige psychische problemen. Het initiatief betreft een domeinoverstijgende samenwerking, waarin stakeholders uit verschillende domeinen betrokken zijn. Dit brengt diverse uitdagingen met zich mee, aangezien de partijen niet altijd op de hoogte zijn van elkaars expertise, kennis en werkterreinen. Zo ontdekten we dat de betrokken gemeenten relatief weinig kennis hebben over psychische stoornissen en psychische kwetsbaarheid. Omgekeerd zijn GGZ-organisaties niet altijd op de hoogte van de beschikbare ondersteuningsinstrumenten en de mogelijkheden voor hun cliënten op gemeentelijk niveau. Het in sommige gevallen ontbreken van deze domeinoverstijgende kennis is een gemiste kans, zeker aangezien het bundelen van krachten in het vinden van een normale baan cliënten een duidelijke rol, ritme en betekenis in het dagelijks leven kan geven.

Daarom is gestart met een pilot van een half jaar, waarin het gezamenlijke doel van de betrokken samenwerkingspartners was om gezamenlijk te proberen veertig GGZ-cliënten van GGZ-instelling Yulius op een duurzame manier te begeleiden naar reguliere werkgevers. De pilot kon als succesvol worden beschouwd wanneer deze doelstelling werd behaald voor de helft van de deelnemers aan de pilot. De deelnemende cliënten hadden een breed scala aan psychische stoornissen, waaronder ook ernstige psychische kwetsbaarheden zoals schizofrenie. Hierdoor liep ook het soort werkzaamheden dat de cliënten bij de verschillende werkgevers uitvoerde sterk uiteen, waarbij de nadruk vooral lag op werkzaamheden waarvoor een lager opleidingsniveau nodig was.

Inzetten op een maatwerkoplossing voor ieder individu heeft geleid tot duurzame relaties tussen werkgever en de doelgroep met specifieke psychische stoornissen – stap 4

In de begeleiding van cliënten naar hun nieuwe werkgever is voor een aanpak op maat gekozen, waarin actief werd gezocht naar een passende match en intensieve begeleiding naar de nieuwe werkplek. Er is voor deze aanpak gekozen omdat er direct werd erkend dat het beginnen met werken een levensgebeurtenis is die stress en mogelijk een tijdelijke terugval in de psychische problemen kan veroorzaken. Bij de start is daarom een medewerker aangesteld die specifiek betrokken is bij de samenwerking op zowel gemeentelijk als instellingsniveau. Door de intensieve begeleiding lijkt deze aanpak in eerste instantie relatief kostbaar, maar de resultaten van de pilot tonen aan dat een toename in arbeidsparticipatie leidt tot een hogere kwaliteit van leven en lagere maatschappelijke kosten. Meer specifiek is uit de pilot gebleken dat het verhogen van de arbeidsparticipatie de zorgconsumptie verlaagt en daarmee de zorgkosten met circa 45 procent vermindert, de kwaliteit van leven van deelnemers aan de pilot verbetert en de afhankelijkheid van een uitkering van mensen met psychische problemen met wel honderd procent terugdringt. Anno 2021 zijn al meer dan tachtig cliënten op deze manier geholpen en is ‘Werk als beste zorg’ onderdeel van de reguliere behandeling van deze groep cliënten. Op dit moment wordt het initiatief binnen Yulius opgeschaald en uitgebreid naar andere doelgroepen.

Naast het samenwerkingsverband tussen Yulius en de overige partijen zoals hierboven beschreven, zijn gedurende het project ook nog andere stakeholders aangehaakt, waaronder de gemeenten Alblasserdam, Dordrecht, Hardinxveld-Giessendam, Hendrik-Ido-Ambacht, Papendrecht, Sliedrecht, Zwijndrecht, het Erasmus MC, de Sociale Dienst Drechtsteden, het Ondernemers- en Werkgeversnetwerk ‘De Normaalste Zaak’ en ‘Baanbrekend Drechtsteden’.

Lees meer over Sociale determinanten van gezondheid