Van varen op zicht naar kiezen voor koers

25/05/20

Van voorjaars- en kadernota naar zomernota

Onze premier zei het treffend: “We varen op zicht”. Ver vooruitkijken is inderdaad heel moeilijk. Welke effecten heeft de coronacrisis op onze economie en op het sociaal domein? Hoe ontwikkelen de inkomsten van de gemeente zich? Ook dichterbij zijn er vragen: blijft het dorpshuis overeind, hoe gaat het met het theater en het sportcentrum? Juist in deze maanden moet de raad een kadernota vaststellen. ‘Over de behandeling daarvan gaf ik reeds vijf adviezen’, vertelt Martine Koedijk, accountant en sectorvoorzitter binnenlands bestuur bij PwC. ‘De kadernota is een richtinggevend document, waarin wordt bepaald welke politieke doelen komend jaar gerealiseerd en/of bijgesteld moeten worden. Met de kadernota geeft de raad duidelijke kaders mee voor het opstellen van de begroting van het jaar erop. Dat wordt dit jaar geen gemakkelijke opgave.’

Koedijk vertelt wat de coronacrisis betekent voor de kadernota en helpt raadsleden op weg met concrete adviezen rondom de planning en controlproducten, net als in voorgaande artikelen rondom de begroting, de managementletter of boardletter en de najaarsnota. De adviezen gelden ook voor Statenleden.

'In deze onzekere tijd moet de raad een manier vinden om toch verantwoorde keuzes te maken. Die keuzes kunnen niet gebaseerd zijn op sluitende onderbouwingen, maar wel op scenario’s. Door de scenario’s naast elkaar door te rekenen naar de baten en de lasten van programma’s en waar mogelijk ook naar de impact op de realisatie van de doelstellingen ontstaat inzicht in de keuzes die gemaakt kunnen worden. Helder moet zijn wat beïnvloedbaar is en wat niet.'

Martine KoedijkPwC

Advies één: stel de kadernota dit jaar niet te vroeg vast

De voorjaars- en kadernota worden meestal gebaseerd op de eerste drie, vier maanden van het jaar en de dan bekende ontwikkelingen. Dat is nog te vroeg om de effecten en impact van Covid-19 goed in te schatten op de volle breedte van het gemeentelijke takenpakket. Tegelijk zien we dat elke week meer zicht en meer duidelijkheid geeft. Heel geleidelijk trekt er wat mist op. Veel gemeenten maken daarbij gebruik van onderzoek en verkenningen, zoals de Brabant monitor, onderzoek van het Fries Planbureau of het onderzoeksbureau Drechtsteden. Zij proberen al wat door de mist heen te kijken. Met meer informatie, ook uit de eigen administratie krijgt de kadernota een steviger basis. U krijgt er geen zekerheden mee, maar wel zicht op de keuzes die de raad moet maken. Daarom is het een goed idee de kadernota niet te snel vast te stellen, maar extra tijd te nemen om zicht te krijgen op de impact van Covid-19 in uw gemeente. De raad moet richtinggevende keuzes maken voor de begroting 2021 en dat kan dit jaar niet te vroeg.

Advies twee: vraag het college naar keuzes op basis van scenario’s

In deze onzekere tijd moet de raad een manier vinden om toch verantwoorde keuzes te maken. Die keuzes kunnen niet gebaseerd zijn op sluitende onderbouwingen, maar wel op scenario’s. Met scenario’s bedoel ik inschattingen van de toekomst, denk aan hoe lang de crisis duurt en hoe diep de effecten zijn. Door de scenario’s naast elkaar door te rekenen naar de baten en de lasten van programma’s en waar mogelijk ook naar de impact op de realisatie van de doelstellingen ontstaat inzicht in de keuzes die gemaakt kunnen worden.

Helder moet zijn wat beïnvloedbaar is en wat niet. De scenario’s moeten met alle onzekerheden (immers gebaseerd op inschattingen) het 'speelveld' verhelderen. Vervolgens zult u richtinggevende keuzes moeten maken. Dat is niet gemakkelijk. Niet alles kan. Het kan helpen om aan het college te vragen om alternatieven te presenteren en/of gebruik te maken van een afwegingskader. Daarin geeft u als raad aan welke criteria u wilt gebruiken om tot een keuze te komen. Enkele gemeenten zijn al bezig zo’n afwegingskader op te stellen. Natuurlijk zijn er politieke voorkeuren voor u als raadslid. Toch zijn er ook wel algemene criteria die kunnen helpen, zoals de mate waarin de maatregel past bij de rol van de gemeente, hoe zeker het effect is en de mate waarin ook anderen zijn betrokken bij de uitvoering en het effect dus vergroten.

Advies drie: nodig inwoners, instellingen, bedrijven en de regio uit om mee te denken en bij te dragen

De opgaven waar u voor staat, zijn niet gering. De coronacrisis is de grootste crisis na de Tweede Wereldoorlog. De scenario’s gaan dat ongetwijfeld duidelijk maken. Ik benijd u daarom niet, maar geef u wel mee: ga deze opgave niet alleen aan. Om de economie te stimuleren, kunt u met de regio mogelijk meer betekenen. De afgelopen weken maakten ook duidelijk hoeveel initiatief er is in de samenleving. Inwoners, instellingen en bedrijven kunnen veel bijdragen aan oplossingen en de gemeente kan dat faciliteren. Kies daarom voor een aanpak waarbij anderen in uw gemeenten of in de regio worden ingeschakeld. Vaak komt u samen tot een betere oplossing.