ESG-reporting: een noodzakelijk middel voor het grotere doel

Eén van de drie dimensies van de ESG-revolutie

Het toenemende belang van ESG vraagt van veel organisaties dat ze ingrijpende veranderingen maken in hun strategische keuzes, de aansturing en inrichting van hun organisatie én de manier waarop ze over ESG (environmental, social en governance) rapporteren. Die veranderingen samen zorgen voor een ware ESG-revolutie.

De drie dimensies van de ESG-revolutie

Vaak is een programma voor het verbeteren van de rapportage van niet-financiële informatie het startpunt van die revolutie. Maar de nieuwe inzichten die daaruit ontstaan, kunnen al snel nieuwe strategische keuzes en operationele veranderingen noodzakelijk maken.

In een drieluik bespreken we de drie dimensies van de ESG-revolutie: een nieuwe kijk op rapportage, strategische heroriëntaties en grootschalige bedrijfstransformaties. In dit eerste deel gaan Viviana Voorwald en Alexander Spek in op het belang van het rapporteren over niet-financiële informatie.

'Het punt is bereikt waarop steeds duidelijker wordt dat bedrijven echte veranderingen rondom ESG moeten maken. Cosmetische ingrepen en handige PR volstaan niet langer.'

Viviana Voorwald

Duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen

De allereerste ACC Award, mede ingesteld door de registeraccountants verenigd in het NIVRA (het tegenwoordige NBA), werd in 1995 uitgereikt aan DSM voor zijn milieuverslag. Inmiddels zijn de meeste organisaties al jarenlang overtuigd van het nut en de noodzaak om verslag te doen van hun inspanningen op het gebied van duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Van de bedrijven in de S&P500 publiceerde negentig procent in 2019 een duurzaamheidsrapport; 29 procent gaf enige vorm van assurance daarbij.

Toch neemt de druk op organisaties om gedetailleerder, uitgebreider en op een meer consistente manier over hun milieuprestaties en -risico's te rapporteren de laatste tijd snel toe. Verschillende stakeholders - investeerders, klanten, werknemers, toezichthouders, politiek, ngo's - vragen daarom. De meeste urgentie gaat uit van de nieuwe, aangescherpte Europese regels voor het rapporteren van niet-financiële informatie, die in 2023 van kracht worden.

Rapportage niet-financiële informatie blijft nog achter

‘Bedrijven zijn zich er duidelijk van bewust dat ze op het gebied van ESG-reporting grote stappen te zetten hebben’, zegt Alexander Spek, verantwoordelijk voor reporting en assurance binnen PwC's ESG-team. ‘Tegelijk staan veel bedrijven nog helemaal aan het begin van de lange reis die ze moeten maken om hun (data)processen, systemen en interne organisatie zo in te richten dat hun ESG-informatie controleerbaar wordt. De kwaliteit en rapportage van hun niet-financiële informatie blijft nu nog ver achter bij die van hun financiële verslaggeving.’

Echte veranderingen rondom ESG

Organisaties die al aan de reis zijn begonnen, merken in veel gevallen snel dat het pijn gaat doen. Het punt is bereikt waarop steeds duidelijker wordt dat ze echte veranderingen rondom ESG moeten maken. Cosmetische ingrepen en handige PR volstaan niet langer.

‘De vraag die aan de orde komt, is of organisaties écht geloven in hun achterliggende strategie’, zegt Viviana Voorwald, verantwoordelijk voor de ESG-dienstverlening binnen PwC Nederland. ‘Geloof je echt dat nu investeren in het duurzamer maken van je businessmodel op langere termijn zal renderen en je kansen op voortbestaan verbeteren, of doe je alleen het minimaal nodige omdat het moet?’

Tastbare gevolgen van transparantie

Het transparant maken van die keuzes en de gevolgen daarvan - dat is wat ESG-reporting doet - speelt daarbij een cruciale rol. Door vergelijkbare en gecontroleerde cijfers worden zaken hard en concreet. Zo wordt zichtbaar welke organisaties echt aan het veranderen zijn om de doelstellingen te halen waaraan ze zich gecommitteerd hebben, en wie vooral bezig is een mooi verhaal voor de buitenwereld op te hangen.

De gevolgen van die nieuwe transparantie zijn tastbaar. Beloningen van bestuurders worden steeds meer gekoppeld aan het behalen van niet-financiële doelstellingen. Er ontstaat een competitief landschap: organisaties willen niet onderdoen voor hun peers en hun inspanningen worden vergeleken met die van hun concurrenten. ESG-cijfers gaan er dus steeds meer toe doen.

‘En let op: investeerders kennen daaraan waarde toe’, zegt Alexander Spek. ‘Het ABP koopt je aandelen niet meer als je ESG-risico's te groot zijn. Kredietbeoordelaars verlagen je ESG-rating waardoor je financieringslasten stijgen.’

'De gevolgen van die nieuwe transparantie zijn tastbaar. Beloningen van bestuurders worden steeds meer gekoppeld aan het behalen van niet-financiële doelstellingen'

Alexander Spek

Nog weinig harde regels voor ESG-reporting

Vergelijkbare, betrouwbare en controleerbare informatie is op die manier onmisbaar om de vereiste systeemverandering in de goede richting te sturen. Dat vraagt wel veel van de controlerend accountant, zeker nu er nog geen internationaal geaccepteerde standaarden voor ESG-reporting zijn. Daardoor moet er nog veel van schattingen gebruik worden gemaakt.

Alexander Spek: ‘In dit stadium is een transparante, eerlijke en gebalanceerde disclosure van ESG-informatie een belangrijk uitgangspunt. Het gaat niet alleen om het publiceren van cijfers, bedrijven moeten ook toelichten volgens welke methodes die cijfers tot stand zijn gekomen en welke aannames en keuzes ze hebben gemaakt. Accountants lopen daarbij nog tegen moeilijke en vervelende discussies met hun klanten aan. ESG-reporting is nog vol in ontwikkeling en er zijn nog weinig harde regels zoals voor financiële rapportages. Maar het belang ervan neemt wel snel toe. Dat gaat nog flink kraken.’

Rapporteren over ESG niet doel op zich

Hoe uitdagend en ingrijpend de veranderingen die van organisaties worden gevraagd ook zijn, het op peil brengen van hun ESG-reporting is volgens Alexander Spek niet het doel op zich. ‘Het rapporteren van niet-financiële informatie doe je niet om transparant te maken wat je al deed op ESG-vlak. In essentie gaat het natuurlijk om het halen van de ESG-doelstellingen waaraan je je gecommitteerd hebt, en dat je kunt laten zien dat je echt de veranderingen maakt die daarvoor nodig zijn. ESG-reporting maakt dat mogelijk.’

Een voortdurende wisselwerking met strategie en transformatie

Met het beschikbaar komen van betere ESG-informatie krijgen organisaties nieuwe inzichten over hun prestaties en risico's op dat gebied. Zo nodig moeten ze hun doelstellingen aanpassen, andere strategische keuzes maken en nieuwe veranderingen doorvoeren om die te realiseren. Dus juist doordat ESG-reporting nog volop in ontwikkeling is, ontstaat er een voortdurende wisselwerking met strategie en businesstransformaties.

'ESG-reporting ontstijgt daarmee het niveau van pure verslaggeving en wordt echt een onderdeel van je strategie: wie zijn we, waar staan we voor en waar willen we naartoe?'

Viviana Voorwald

‘ESG-reporting gaat niet alleen over hoe je rapporteert, het start met de vraag wat je rapporteert’, aldus Viviana Voorwald. ‘ESG omvat tientallen verschillende thema's; organisaties kunnen onmogelijk overal over rapporteren. Elk bedrijf zal dus moeten nagaan op welk van die thema's zijn impact op de maatschappij het grootst is en op basis van zo'n materialiteitsanalyse een hanteerbaar aantal KPI's definiëren. Zoals bijvoorbeeld toegepast bij de geïntegreerde rapportage van Jumbo. ESG-reporting ontstijgt daarmee het niveau van pure verslaggeving en wordt echt een onderdeel van je strategie: wie zijn we, waar staan we voor en waar willen we naartoe?’

De ESG-revolutie kan organisaties dus dwingen tot een strategische heroriëntatie, het onderwerp van het volgende artikel als onderdeel van de drie dimensies.

Ambitieuze doelstellingen van de leiding nodig

Viviana Voorwald besprak tijdens een webcast met Paul Polman, voormalig CEO van Unilever, dat het tijd is voor ‘courageous leadership’. ‘Binnen een organisatie zijn op het gebied van ESG zeer ambitieuze doelstellingen van de leiding nodig om de benodigde systeemverandering in de wereld te kunnen bewerkstelligen. Het is nu tijd voor actie. Organisaties zullen in eerste instantie meer moeten bijdragen dan ontvangen, en dat is iets wat in de huidige leiderschapscultuur nog zeer zeldzaam is.’