'Moed zorgt voor een duurzamere en rechtvaardigere toekomst'

Headerfoto door Stefan Schäfer, Lich - Eigen werk, CC BY-SA 4.0

Paul Polman deelt zijn visie op COP26, de SDG's en Net Positive

Op de VN-klimaatconferentie COP26 in Glasgow benadrukten vele prominente sprekers opnieuw de urgentie van onmiddellijke actie. Welke rol moet de private sector spelen om duurzame vooruitgang te boeken? PwC nodigde Paul Polman uit om zijn visie te delen. De oud-CEO van Unilever, die het bedrijf tussen 2009 en 2019 op weg zette naar duurzaamheid, publiceerde onlangs zijn nieuwste boek, Net Positive: How Courageous Companies Thrive by Giving More Than They Take.

Renate de Lange (lid raad van bestuur PwC Nederland en verantwoordelijk voor markets en corporate sustainability) en Viviana Voorwald (ESG-lead PwC Europa en Nederland) spraken met Polman tijdens een livewebcast met bijna tweeduizend deelnemers.

Netto positieve bedrijven

'Ik denk dat de uitdagingen waar we voor staan inmiddels bij iedereen bekend zijn', stelt Paul Polman. 'We hebben ontdekt dat we geen oneindige groei kunnen hebben op een eindige planeet. Dit jaar was 'Earth Overshoot Day', de dag waarop de mensheid meer hulpbronnen heeft verbruikt dan de wereld in een jaar kan regenereren, op 29 juli - wat betekent dat we na die dag stelen van toekomstige generaties. We leven ver buiten de planetaire grenzen. En Covid-19 heeft ons nog eens gewezen op de enorme prijs die we daarvoor betalen.

Het punt dat we maken in het boek Net Positive, dat ik mede heb geschreven, is dat vooral de private sector moet bijspringen. We willen een beweging op gang brengen van netto positieve bedrijven die meer aan de wereld geven dan ze nemen. Immers, geen van de zeventien duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG’s) kan worden bereikt zonder de private sector, die momenteel ongeveer 65 procent van de economie uitmaakt.'

'De kosten van niets doen zijn aanzienlijk hoger dan de kosten van actie.'

Takeaways van COP26

Viviana Voorwald: 'U hebt de eerste week van COP26 in Glasgow bijgewoond. Wat is uw belangrijkste takeaway?'

Polman: 'Aanmoediging, zou ik zeggen, is mijn belangrijkste takeaway. De doelstelling van anderhalve graad leeft nog steeds. Vanaf volgend jaar hebben we de klimaatfinanciering van honderd miljard dollar. We hebben nu een kritische massa van bedrijven die samenwerken. In feite heeft twintig procent van de bedrijven al wetenschappelijk onderbouwde doelstellingen om netto nul te worden, en dat aantal neemt snel toe.

Maar het probleem is wat mij betreft dat sommige van deze toezeggingen in Glasgow uiteindelijk niet zullen worden uitgevoerd, sommige zijn mogelijk doublures. Dus we schommelen nog steeds rond de twee graden. En zelfs anderhalve graad, als je de wetenschap volgt, is voor de mensheid een zeer hachelijke situatie om in te verkeren. En dan het tweede deel van het probleem is dat we niet willen inzien dat dit een exponentieel probleem is. Het vereist, bijvoorbeeld, investeringen in zonne-energie en windenergie van zes keer het tempo dat we nu hebben. En het vraagt om de verkoop van elektrische voertuigen, twintig keer sneller dan we nu doen.'

'Als je tot de bevoorrechte vijf procent behoort, heb je de morele plicht de andere 95 procent te helpen.'

Gevangene van hoop

Voorwald: 'Bent u optimistisch of pessimistisch over de toekomst?'

Polman: 'Ik zou zeggen: ik ben een gevangene van hoop. De kosten van niets doen zijn nu aanzienlijk hoger dan de kosten van actie. En dat geeft me hoop, want zelfs de diehard, op aandeelhouders gerichte leiders zullen tot de conclusie komen dat de beste manier om deze aandeelhouderswaarde op de langere termijn te stimuleren, via deze duurzamere, meer verantwoorde bedrijfsmodellen is. De tweede reden waarom ik hoopvol ben, is dat we de snelheid van de technologie altijd onderschatten. Zestig tot zeventig procent van de oplossingen die we tussen nu en 2030 nodig hebben, zijn vandaag al beschikbaar en kunnen zonder financieel nadelige gevolgen voor die bedrijven worden geïmplementeerd.

De derde reden waarom ik optimistisch ben, is dat de financiële markten in beweging zijn gekomen, wat automatisch invloed heeft op bedrijven. En de vierde reden waarom ik optimistisch ben, is de jeugd: Generatie Z, de Millennials. Jongeren zijn enorm creatief en doelgericht, ze begrijpen technologie en werken graag samen in partnerships. En ik denk dat het tijd is om hen niet alleen een plaats aan de tafel te geven, maar hun in veel gevallen de tafel te geven.'

Transformeren op drie niveaus

Voorwald: 'Ik praat met heel veel klanten over ESG. En ik denk dat het voor veel van hen geen vraag meer is dat er actie nodig is. Maar ik zie veel besturen worstelen met hoe ze dat moeten doen.'

Polman: 'De transformatie is nodig op drie niveaus: het persoonlijke niveau, het organisatorische niveau en het systeemniveau. Ons boek helpt je eigenlijk door dat proces heen te gaan. Persoonlijk leiderschap begint met luisteren naar al je stakeholders, begrijpen wat de problemen zijn die spelen. Als je eenmaal hebt vastgesteld wat de echte problemen zijn, moeten netto positieve bedrijven verantwoordelijkheid nemen voor hun totale impact op de samenleving, voor alle gevolgen, bedoeld of niet. Veel bedrijven nemen alleen verantwoordelijkheid voor scope één en twee - ik zag dat PwC zich ook heeft gecommitteerd aan scope 3, heel mooi!

Daarna moet je starten met het veranderingsproces, met transparante maatregelen voor jouw organisatie om uiteindelijk ook het grotere systeem van de sector te veranderen. Zorg ervoor dat je met lef doelen stelt voor wat er nodig is om echt stappen te zetten, niet voor wat er nodig is om niet te falen. Deze doelen lijken misschien wat ver weg, je hebt misschien niet alle antwoorden, maar dat is het deel waar moed voor nodig is. Wat we proberen met het boek Net Positive, is bedrijven helpen aan de goede kant van de geschiedenis te staan. Wij denken dat dit wellicht de grootste economische kans is die we ooit hebben gekregen. Dus, zorg dat je behoort tot de slimmeriken die zich goed positioneren, om die aanjager te zijn die een meer duurzame, meer rechtvaardige toekomst creëert.'

Klanten en samenleving helpen

Renate de Lange: 'Wat zou volgens u de rol van PwC moeten zijn om de samenleving te helpen netto positief te worden?'

Polman: 'Uiteraard moet je zorgen voor 'walk the talk' en niet alleen 'walk the walk'. Dat wordt steeds meer een hygiënefactor. En ik denk dat PwC dat als bedrijf heel goed begrijpt. U bent bepaalde verbintenissen aangegaan en echt aan de reis begonnen. Vervolgens, waar ik het in het boek over heb, kun je je bereik uitbreiden naar scope vier, vijf en zes. Ik geef een voorbeeld uit mijn tijd bij Unilever. Wij waren de eerste die groene obligaties uitgaven en zeiden dat we alleen zouden werken met banken die geen leningen verstrekken voor illegale ontbossing, die geen steenkool financieren, enzovoort. Dit vergrootte Unilevers reikwijdte en verantwoordelijkheid en stimuleerde indirect verandering.

Waar PwC - net als andere bedrijven - de grootste impact kan hebben, is door het klantenbestand te helpen. Dat begint met het bepalen van normen over met wie je wilt werken en onder welke voorwaarden. PwC zou doortastend moeten zijn in de keuze van de klanten met wie ze werken - klanten die positief bijdragen aan verandering - zodat je aan de goede kant staat in de transformatie. Werken met de juiste klanten kan een ongelooflijk motiverende multiplier zijn, vooral omdat PwC met bijna elk bedrijf ter wereld werkt.’

Trade-offs tussen SDG's

De Lange: 'Bij het werken met SDG's kiezen de meeste bedrijven voor doelen waarop ze veel impact kunnen maken, terwijl dat leidt tot trade-offs op de andere SDG's. Wat is uw visie daarop?'

Polman: 'Ja, dat is lastig. Niet alles wat we doen, is een stap vooruit. Je moet er zeker van zijn dat de totale kracht om vooruit te gaan aanzienlijk groter is dan de kracht om achteruit te gaan. Natuurlijk kan een bedrijf bijvoorbeeld plastic nodig hebben om sommige producten te verpakken. Maar vermindert het bedrijf dat aanzienlijk? Werkt het aan alternatieven? Je werkt op het gebied waar je de grootste impact kunt maken. En waar je een negatieve impact hebt, moet je je daar zeer bewust van zijn en proberen om in de loop van de tijd strategieën te ontwikkelen om die impact te verkleinen. Wanneer je een multistakeholdermodel runt en probeert het rendement voor al je stakeholders te optimaliseren, kun je dat niet op kwartaalbasis doen. Als je het rendement over een langere periode optimaliseert, kun je het in evenwicht brengen.’

'We hebben een systeemverandering nodig; dat vraagt om verandering van leiderschap, en dat begint bij jezelf.'

Diversiteit en inclusiviteit

De Lange: 'We hebben het gehad over de milieu-impact van bedrijven, de E van ESG. Wat zijn uw gedachten over de S van social, meer specifiek: diversiteit en inclusiviteit?'

Polman: 'We hebben de harde gegevens dat meer inclusieve organisaties daadwerkelijk beter presterende organisaties zijn. En dat is niet verwonderlijk, de grootste schaarste die we op dit moment hebben is talent. Het creëren van deze inclusieve omgeving - waar iedereen zijn volle potentieel kan ontplooien, waar waardigheid en respect en gelijkheid is voor alle mensen - is bijna een eerste vereiste.

Ik zou één specifiek pleidooi willen houden. Deze wereld telt 1,3 miljard mensen met een handicap, dat is vijftien procent van de wereldbevolking. Maar slechts drie of vier procent van de mensen die werken heeft een handicap. En dat is in goede bedrijven, in veel andere is het nog minder. Er bestaan mythes dat gehandicapten minder productief, minder loyaal en duurder zouden zijn; daar moet een eind aan komen. Als we mensen met een handicap niet opnemen, kunnen we onszelf niet inclusief noemen. Ik ben voorzitter van The Valuable 500, een organisatie die de vijfhonderd grootste bedrijven op directieniveau over gehandicapten wil laten praten. We willen de naam van de groep niet veranderen, maar we willen wel dat alle 48 miljoen bedrijven in de wereld zich bij ons aanmelden.’

Lot uit de loterij

De Lange: 'In uw boek benadrukt u verschillende keren het belang van moedig zijn. Welk advies zou u ons publiek als afsluiter mee willen geven, om een klein beetje van de moed aan te wakkeren die nodig is om verandering tot stand te brengen?'

Polman: 'De meeste deelnemers aan de webcast zijn, neem ik aan, in Nederland. Ik had het geluk in Nederland geboren te zijn. Mijn vader is door de oorlog verstoken gebleven van zijn middelbareschooltijd. Hij werkte hard en werkte zich op. We waren thuis met zes kinderen. Gelukkig hadden we thuis een stuk zeep, zodat ik niet voor mijn vijfde aan besmettelijke ziekten stierf, zoals vier miljoen andere kinderen. We hadden thuis ook genoeg te eten, in tegenstelling tot de 160 miljoen die nog steeds elke dag met honger naar bed gaan. En toen kreeg ik gratis onderwijs van de Nederlandse regering. Dat is waarschijnlijk waarom ik met jullie kan praten.

Ik heb gewoon het grootste lot uit de loterij gewonnen door in Nederland geboren te zijn. En ik denk dat de meesten van jullie in dezelfde situatie verkeren, behorend tot ongeveer vijf procent van de wereldbevolking. Dus mijn eenvoudige boodschap is: als u tot die bevoorrechte vijf procent behoort, is het uw plicht om u in dienst te stellen van de overige 95 procent.’