Samenwerken mét de natuur

In gesprek met hoogleraar Louise Vet over biodiversiteit, risico’s en nieuwe kansen

Elke dag vernietigen we ons natuurlijk kapitaal. De destructie van onze biodiversiteit is nijpend, aldus hoogleraar evolutionaire ecologie Louise Vet en PwC-expert en bioloog Thijs IJsbrandij. Vet: ‘Vanuit efficiëntie, intensivering en kostenreductie hebben we onze natuur volledig uitgekleed. Ik ben ervan overtuigd dat het niet meer helpt om te roepen dat het fout gaat, terwijl de belangrijke spelers doorgaan met een destructieve lineaire economie. We moeten met een brede coalitie samen aan de slag om nieuwe kansen te creëren.’

Voor Louise Vet - voormalig directeur van het Nederlands Instituut voor Ecologie, emeritus hoogleraar evolutionaire ecologie aan Wageningen University én adviseur van de Europese Commissie op het gebied van biodiversiteit - is het volstrekt helder: we hollen onze aarde uit. ‘We zijn als mensen volledig losgeweekt van de natuur én de economie van de natuur, dat begint nu door te dringen.’

‘Miljarden jaren doet de natuur al aan onderzoek en ontwikkeling. Wij komen een paar seconden voor twaalf binnen en vernietigen nu het familiebedrijf’.

Louise Vet,emeritus hoogleraar evolutionaire ecologie

‘We vernietigen het familiebedrijf’

We hebben ons als mensheid in toenemende mate buiten of boven de natuur geplaatst, legt Vet uit. Terwijl we er volgens haar volledig van afhankelijk zijn. Vet: ‘Miljarden jaren doet de natuur al aan onderzoek en ontwikkeling. Wij komen een paar seconden voor twaalf binnen en vernietigen nu het familiebedrijf’.

Voor Vet is het essentieel ervoor te zorgen dat wij ons als mens onderdeel van de natuur voelen en daar dus mee samenwerken. ‘Dan kun je echt verschil maken.’

‘Ons leven is afhankelijk van biodiversiteit’

Dat is ook de missie van Thijs IJsbrandij, bioloog en binnen PwC werkzaam in het duurzaamheidsteam. ‘Klimaat en CO2-uitstoot krijgen enorm veel aandacht, maar we moeten ons daar niet op blindstaren. Biodiversiteit zorgt voor goed functionerende ecosystemen waarvan al het leven, inclusief ons leven, afhankelijk is. Op dit moment vernietigen we ons natuurlijk kapitaal. Dát is het overkoepelende probleem en daar moeten we nu mee aan de slag.’

Dat is geen gemakkelijke opgave. CO2 is meetbaar, maar een ‘kilo biodiversiteit’ bestaat niet. Hoe gezond is natuur? Waarom is diversiteit belangrijk? Wat is de impact van een herstelde balans op kleine én grote schaal? Wat zijn de risico’s van een ontregelde natuur, zowel voor de maatschappij als voor bedrijven? En vooral, wat zijn de kansen?

Risico’s spreiden, kansen creëren

‘Diversiteit betekent risicospreiding’, legt Vet uit. ‘Bij een grote verscheidenheid is er ook bij veranderende omstandigheden altijd een winnaar. Mijn genetisch profiel is bijvoorbeeld anders dan dat van mijn kinderen. Waarom? Zodat bij een ziekte die voorbij komt, niet direct ons hele gezin verdwijnt. Dat is essentieel om het belang van biodiversiteit te begrijpen.’

IJsbrandij vergelijkt het met een investeringsportefeuille. ‘Geen van onze klanten bouwt een financiële portefeuille op bestaande uit één enkele asset. Het risico is veel te groot.’

Van negatieve impact naar positieve bijdrage

Binnen het duurzaamheidsteam van PwC helpt IJsbrandij organisaties met het in kaart brengen van risico’s én kansen om een bijdrage te leveren aan het herstel van biodiversiteit. ‘Elke organisatie kan onderzoeken wat de impact op het milieu is van de activiteiten die de organisatie ontplooit. Het is vervolgens aan mij, en aan ons als PwC, om kritische vragen te durven stellen aan onze klanten en om gezamenlijk te werken aan het ombuigen van een negatieve impact in een positieve bijdrage.’

Tijd voor een nieuwe mindset

Louise Vet knikt instemmend. Ze gelooft heilig dat verandering alleen mogelijk is door samen te werken. In 2018 verenigden natuurorganisaties, boeren, wetenschappers, banken en bedrijven zich om samen te werken aan het Deltaplan Biodiversiteitsherstel. Vet is voorzitter van de stichting. ‘We moeten naar een volledige transitie van landgebruik én naar een nieuwe mindset’, aldus Vet.

Uit de tunnelvisie op groei

Ze wijst op de rol van Nederland in het wereldwijde voedselsysteem. Van de totale oppervlakte van Nederland is 54 procent in gebruik als landbouwterrein. ‘Nederland heeft het adagium omarmd dat we de wereld moeten voeden. We hebben een extreem intensieve landbouw. We importeren bijvoorbeeld veel soja om ons vee te voeden, exporteren de producten en blijven vervolgens zelf met de mest zitten. Dat moet echt anders.’

‘Verdere groei is niet altijd het antwoord’

Wat IJsbrandij betreft moet de vraag op tafel liggen of een bedrijf altijd moet streven naar het uitbreiden van de huidige activiteiten. ‘Soms is groei, ook maatschappelijk gezien, van belang. Het kan echter niet zo zijn dat verdere groei altijd het antwoord is.’

Vet vult aan: ‘Het uitgangspunt moet zijn dat bedrijven bijdragen aan een natuurinclusieve manier van produceren. Dat vergt een ommezwaai. We moeten van de eenheidsworst die we nu in de wereldwijde economie zien naar een “tailormade” model, waarbij bedrijven veel beter zijn aangesloten op de behoeften van het gebied waarin zij actief zijn.’

Duurzame voedselproductie

Als het aan de voorvechter van biodiversiteit ligt, gaan we ons als Nederland specialiseren in duurzame voedselproductie en regeneratieve landbouw. ‘Nederland weet veel van water, maar we exporteren geen dijken. We exporteren kennis. Dat kunnen we ook op het gebied van duurzame voedselproductie bereiken.’

‘Op dit moment vernietigen we ons natuurlijk kapitaal. Dát is het overkoepelende probleem en daar moeten we nu mee aan de slag.’

Thijs IJsbrandij,PwC-expert duurzaamheid en bioloog

Via kansen naar nieuwe winnaars

Duurzaamheid moet in elk klantgesprek een plek krijgen, meent IJsbrandij. ‘We werken nu nog te veel vanuit kokers. Project X is een duurzaamheidsproject, project Y een IT-project, project Z is een jaarrekeningcontrole. Ik wil graag dat we het binnen elk project altijd over duurzaamheid hebben en de kansen in kaart brengen van werken mét de natuur in plaats van tegen de natuur.’

Kansen, dat is voor ecologie-expert Louise Vet het sleutelwoord. ‘Jullie moeten met iedere klant de driepoot van duurzaamheid bespreken.’ Ze duidt daarmee op de energietransitie, de kringloop van de circulaire economie én biodiversiteitsherstel. ‘En’, benadrukt ze met klem, ‘niemand houdt van doemdenken, dus focus op de kansen’.

Nieuwe succesvolle verdienmodellen

Ze is de eerste die toegeeft dat er risico’s zijn, maar raadt aan altijd de enorme veerkracht van de natuur te benadrukken en te wijzen op de potentie om daarmee tot nieuwe succesvolle verdienmodellen te komen, waarmee we de maatschappij écht vooruit helpen.

‘Iedereen wil een winnaar zijn. Iedereen wil bij de winnaars horen’, zegt ze. ‘Als PwC kunnen jullie dat verhaal vertellen. Ik reken op jullie.’