Staatssteun

Europa verruimd de staatssteun mogelijkheden (Clean Industrial Deal)

De Europese Commissie is met nieuwe plannen gekomen om de Europese economie te versterken: de Clean Industrial Deal. Een onderdeel van de Europese strategie is een nieuw kader voor staatssteun. Het nieuwe staatssteunkader staat bekend als het Clean Industrial State Aid Framework (CISAF). Het kader geeft aan het rijk, provincies en gemeenten ruimere mogelijkheden om te investeren in schone technologieën, hernieuwbare energie en de decarbonisatie van de industrie. Hieronder staan de belangrijkste onderdelen van het CISAF beschreven.

Doelstellingen Clean Industrial Deal

Het staatssteunkader is onderdeel van de Clean Industrial Deal met als doel om de Europese industrie concurrerender en duurzamer te maken. De belangrijkste doelstellingen van de Clean Industrial Deal zijn:

Waarborgen van een stabiele en betaalbare energievoorziening.

Stimuleren van vraag en aanbod van schone en milieuvriendelijke producten.

Bevorderen van publieke en private investeringen om de transitie naar een schone economie te ondersteunen.

Versterken van de circulaire economie en het bevorderen van hergebruik en recycling van materialen om afval te verminderen en hulpbronnen efficiënter in te zetten.

Versterken van de samenwerking met internationale partners om wereldwijde milieudoelstellingen te bereiken.

Waarborgen van vaardigheden en kwaliteitsbanen voor sociale rechtvaardigheid.

Zorgen voor voldoende publieke en private financiering

Om de ambitieuze doelstellingen van de Clean Industrial Deal te realiseren, zijn aanzienlijke investeringen nodig. De financiering moet voor een groot deel vanuit private partijen komen. Publieke middelen kunnen nodig zijn om projecten te versnellen of om investeringszekerheid te bieden aan bedrijven. Een overheid heeft verschillende manier om projecten te financieren. Een overheid kan samen met private investeerders op marktconforme voorwaarden gaan investeren. Een andere mogelijkheid is dat een overheid kiest voor andere financiële instrumenten, zoals subsidies, leningen of garanties. Een overheid kan duurzame projecten eveneens stimuleren met belastingvoordelen. Als een overheid via de financiering een selectief voordeel verleent aan een onderneming dan moet voldaan zijn aan de Europese staatssteunregels. Met de CISAF breidt de Europese Commissie de bestaande mogelijkheden om staatssteun te verlenen uit.

Overzicht van de projecten

In het nieuwe staatssteunkader van CISAF staat een lijst van de categorieën van projecten waarvan de Europese Commissie de staatssteunmogelijkheden verruimt. Hieronder staat een korte beschrijving van die categorieën:

Versnelling van hernieuwbare energie

Overheden kunnen de productie stimuleren van energie uit hernieuwbare bronnen, zoals zonne-energie, windenergie en biogas. Overheden kunnen eveneens inzetten op het stimuleren van de productie van hernieuwbare brandstoffen van niet-biologische oorsprong (RFNBO's). De voorwaarde is dat de projecten binnen 36 maanden moeten zijn afgerond. De overheid moet een boeteclausule inbouwen voor als een project niet op tijd klaar is.

Overheden kunnen eveneens investeren in de opslag van RFNBO’s, biobrandstoffen, biogassen en duurzame brandstoffen, elektriciteit en thermische energie. Een overheid kan tot 45% investeringssteun verlenen voor het versnellen van duurzame energieprojecten. Ook exploitatiesteun is mogelijk voor duurzame energieprojecten. Een overheid moet er dan wel voor zorgen dat een onderneming eventuele winsten aan de overheid terugbetaalt. Dit staat bekend als een ‘contract for difference’.

Ondersteuning voor niet-fossiele flexibiliteit

Overheden kunnen flexibiliteit in de elektriciteitsmarkt ondersteunen, zoals energieopslag of het stimuleren van vraagrespons. Met de ondersteuning van dergelijke projecten kan een overheid zorgen voor meer stabiliteit in het elektriciteitsnet. Een voorwaarde is dat de overheid de steun verleent via een soort tendermethode.

Capaciteitsmechanismen

Ondersteuning is mogelijk voor capaciteitsmechanismen die bijdragen aan een betere leveringszekerheid van de energievoorziening. De overheid kan financiële middelen beschikbaar stellen aan producenten die een bepaalde capaciteit beschikbaar houden en aanbieden in tijden dat er een onvoldoende aanbod van energie is.

Decarbonisatie van de industrie

Overheden kunnen projecten financieren die leiden tot een vermindering van emissies van broeikasgassen of leiden tot een aanzienlijke vermindering van het energieverbruik bij de industrie. Het kan dan onder andere gaan om investeringen in energiebesparing en de elektrificatie van industriële processen. Bij de decarbonisatie van industriële warmte moet een overheid prioriteit geven aan directe elektrificatie en de inzet van hernieuwbare warmte. Onder voorwaarden is het mogelijk middelen beschikbaar te stellen voor projecten om waterstof of biomassa te gebruiken.

Productiecapaciteit voor schone technologie

Er zijn mogelijkheden voor ondersteuning voor investeringen in de productie van apparatuur die essentieel zijn voor de overgang naar een emissieloze economie, zoals batterijen, zonnepanelen, windturbines, elektrolysers en apparatuur voor de opslag van Co2. Een overheid kan ervoor kiezen productie of terugwinning van kritieke grondstoffen te financieren voor zover deze projecten nodig zijn voor de productie van schone technologieën.