Carbon Border Adjustment Mechanism

Achtergrond CBAM

De functie van het CBAM, de ‘CO₂-grensheffing‘, is het risico van ‘carbon leakage’ naar non-EU aan te pakken en het EU ETS te versterken.

CBAM is mede opgezet om uiteindelijk het bestaande mechanisme van gratis emissierechten in de EU-ETS te vervangen. Het huidige EU-ETS voorziet namelijk in de toekenning van gratis EU-emissierechten om het wereldwijde concurrentievermogen van de daarvoor gevoelige sectoren van de EU-industrie op peil te houden en koolstoflekkage te voorkomen. Dat systeem is doeltreffend gebleken om het risico van lekkage aan te pakken, maar het tempert de stimulans om in CO₂-arme of CO₂-vrije productietechnieken te investeren. 

In het voorstel voor een herzien ETS zal het aantal gratis rechten voor alle sectoren mettertijd dalen, zodat het EU-ETS meer effect sorteert bij de verwezenlijking van de klimaatdoelstellingen van de EU. Zonder begeleidende maatregelen zou dit echter betekenen dat het risico van koolstoflekkage toeneemt. Om dit toenemende risico van koolstoflekkage het hoofd te bieden en te komen tot een gelijkwaardige koolstofbeprijzing voor ingevoerde en EU-binnenlandse producten, wordt het CBAM als bouwsteen van het systeem van koolstofbeprijzing ingevoerd.

Algemeen toepassingsbereik van het CBAM

Het EU ETS is van toepassing op de uitstoot van bepaalde industriële installaties binnen de EU. 

Het CBAM ziet op de invoer. Het vereist bij invoer in de EU de aankoop van een certificaat dat de CO2-prijs van de betreffende broeikasgassen weerspiegelt. Het betreft dus de broeikasgasemissies die bij invoer ‘besloten liggen’ in specifieke producten: ijzer en staal, cement, meststoffen, aluminium, elektriciteit en waterstof, sommige precursoren en een beperkt aantal afgeleide producten (‘embedded emissions’). De specifieke goederen die momenteel binnen het toepassingsbereik vallen, worden opgesomd in een bijlage bij de CBAM-verordening.

In tegenstelling tot de EU ETS-emissierechten kunnen de CBAM-certificaten niet worden verhandeld.

De onder het toepassingsgebied vallende goederen kunnen alleen worden ingevoerd door een door de bevoegde autoriteit gemachtigde douane-aangever (‘authorised declarant’). De definitie van aangever is gekoppeld aan de definitie die in de EU-douanewetgeving wordt gebruikt.

De betrokken autoriteit is de nationale bevoegde autoriteit (op basis van het oorspronkelijke voorstel) of de CBAM-autoriteit (op basis van het onderhandelings standpunt van het EU-Parlement). 

Bij het CBAM moet, net als bij het EU ETS-systeem, een certificaat per ton CO₂ die tijdens de productie van de onder het toepassingsgebied vallende goederen wordt uitgestoten ("CBAM-certificaat") worden ingeleverd. 

In het algemeen zal de prijs van het CBAM-certificaat worden gebaseerd op de werkelijke emissies die in de ingevoerde goederen zijn vervat. Wanneer deze werkelijke emissies niet afdoende kunnen worden bepaald, kunnen de ‘embedded emissions’ ook worden bepaald aan de hand van standaardwaarden.

De CBAM-certificaten vormen een eigen pool van certificaten, buiten de EU ETS-pool. De prijs van de CBAM-certificaten zal worden berekend als het gemiddelde van de slotprijzen van alle veilingen van EU ETS-emissierechten die in de loop van elke kalenderweek op de betreffende veilingplatforms plaatsvinden.

Op verzoek van een gemachtigde douane-aangever koopt de CBAM-autoriteit het overschot aan CBAM-certificaten terug. Het verzoek tot wederinkoop moet uiterlijk op 30 juni van elk jaar waarin CBAM-certificaten zijn ingeleverd, worden ingediend.

Specifieke werkingssfeer van het CBAM

Welke landen?

Het CBAM is van toepassing op specifieke goederen (en niet op specifieke landen). Daarbij gaat het om goederen van oorsprong uit landen buiten het CBAM-gebied (d.w.z. EU-lidstaten, IJsland, Noorwegen, Liechtenstein en Zwitserland en een aantal kleine gebiedsdelen/exclaves zoals Büsingen, Helgoland, Livigno, Ceuta en Melilla). In dit verband bepalen de niet-preferentiële oorsprongsregels van de EU-douanewetgeving of de goederen al dan niet van oorsprong zijn uit een derde land. Kort gezegd betekent dit dat goederen de oorsprong verkrijgen van het land waar zij geheel en al zijn verkregen. Goederen waarvan de productie in meer dan een land of gebied plaatsvindt, worden echter geacht van oorsprong te zijn uit het land of gebied waar zij hun laatste, wezenlijke fabricage stadium hebben doorgemaakt.

Welke goederen?

Het CBAM is van toepassing op goederen die vanuit EU-perspectief geacht worden een hoog risico op CO2-weglek naar non-EU te hebben. Volgens de huidige CBAM-verordening zijn dit ijzer en staal, cement, meststoffen, aluminium, elektriciteit en waterstof, sommige precursoren en een beperkt aantal afgeleide producten.

Naast deze goederen zou met het bereikte akkoord het toepassingsgebied worden uitgebreid tot waterstof, indirecte emissies onder bepaalde voorwaarden, bepaalde precursoren, alsmede tot bepaalde afgeleide producten zoals schroeven en bouten en soortgelijke artikelen van ijzer of staal. 

Deze goederen worden verder gespecificeerd in subcategorieën met de relevante GN-codes (goederencodes) zoals gebruikt in het douanewetboek van de Unie. 

De GN-codes hebben niet alleen betrekking op basismaterialen, maar ook op een aantal vooraf gedefinieerde halffabrikaten (bijvoorbeeld spoorrails, blikken, buizen, structuren van geprefabriceerde gebouwen, tanks, containers, bevestigingsrails, aluminiumfolie, aluminium platen) 

Andere niet vooraf gedefinieerde halffabrikaten en eindproducten vallen nog niet onder het toepassingsgebied. 

Vóór het einde van de overgangsperiode zal de Europese Commissie nagaan of het toepassingsgebied moet worden uitgebreid tot andere goederen waarvoor een risico op koolstoflekkage bestaat, waaronder organische chemicaliën en polymeren, met als doel per 2030 alle goederen die onder de EU-ETS vallen op te nemen.

Welke emissies?

De emissies die binnen het toepassingsbereik vallen, zijn de (directe en onder voorwaarden bepaalde indirecte) emissies van broeikasgassen ten gevolge van het productieproces van goederen waarover de producent de directe controle heeft. 

De Europese Commissie zal de methode voor indirecte emissies en de mogelijkheid om meer zogenoemde downstreamproducten op te nemen vóór het einde van de overgangsperiode beoordelen.

Gebruik van actieve en passieve veredeling

De CBAM-verordening houdt rekening met de douaneregelingen actieve en passieve veredeling. Wanneer een product in de EU wordt vervaardigd met gebruikmaking van de douaneregeling actieve veredeling en bij dit productieproces goederen worden gebruikt die onder het toepassingsgebied van het CBAM vallen, zal bij de invoer van het eindproduct een CBAM-heffing van toepassing zijn voor de emissies die in deze goederen zijn vervat. Dit is ook het geval wanneer het veredelingsproduct zelf niet onder het toepassingsgebied van de CBAM valt. 

Wanneer de douaneregeling passieve veredeling wordt gebruikt en het verwerkte product dat terugkeert naar de EU wel onder het toepassingsgebied van de CBAM valt, is de CBAM alleen van toepassing op de emissies van de veredeling in het derde land.

Tegen eind 2027 zal de Commissie een volledige beoordeling van de CBAM uitvoeren, met inbegrip van een evaluatie van de vooruitgang die is geboekt bij internationale onderhandelingen over klimaatverandering, en van de gevolgen voor de invoer uit ontwikkelingslanden, met name de minst ontwikkelde landen (LDC's).

Afstemming met derde landen over wederzijdse CO₂-beprijzing

De Europese Commissie erkent dat het voor het begrip en de naleving van de CBAM-vereisten belangrijk is in goed contact te zijn met derde landen. Bovendien zal de EU met de betreffende derde landen waarvan de handel met de EU door deze verordening wordt beïnvloed, nagaan of er mogelijkheden zijn voor dialoog en samenwerking met betrekking tot de uitvoering van specifieke elementen van het CO₂-grensmechanisme. Ook moet worden nagaan welke mogelijkheden er zijn om met (groepen) landen overeenkomsten te sluiten waarin rekening wordt gehouden met hun CO₂-beprijzing mechanisme. Overeenkomsten met (groepen van) derde landen kunnen volgens de Europese Commissie worden beschouwd als een alternatief voor de toepassing van het CBAM, indien zij een hogere mate van doeltreffendheid en een hoger ambitieniveau garanderen om een sector CO₂-arm te maken.

Vervolgstappen

Na de formele vaststelling door het EU-parlement op 18 april 2023 en de Raad van de EU op 25 april 2023 is de CBAM-verordening op 16 mei 2023 gepubliceerd in het Publicatieblad van de EU. De eerste formele (administratieve) verplichtingen gaan in op 1 oktober 2023.

Het CBAM zal een aanzienlijk effect hebben op een grote verscheidenheid van internationaal opererende bedrijven. Belangrijke volgende stappen voor bedrijven die goederen invoeren (of afhankelijk zijn van de invoer van) die onder het toepassingsgebied van het CBAM vallen (of die naar verwachting onder het toepassingsgebied van het CBAM zullen vallen) is dan ook inzicht te krijgen in de mogelijke gevolgen van de kosten van CBAM voor hun toeleveringsketen en waardeketen. Voorts is het van essentieel belang ervoor te zorgen dat de juiste formaliteiten in acht worden genomen om een vlotte invoer van goederen aan de EU-grens te kunnen regelen die aan CBAM voldoet, teneinde mogelijke sancties te voorkomen. De voorlopige overeenkomst geeft de getroffen industrieën verdere richtsnoeren over wat zij kunnen verwachten. Vanaf 1 oktober 2023 zullen de onder het toepassingsgebied vallende goederen moeten worden gerapporteerd en als zodanig zullen bedrijven moeten nagaan hoe zij de "ingebedde emissies" van de productie van bepaalde goederen die van buiten de EU worden aangekocht, nauwkeurig en efficiënt kunnen bepalen. Het is waarschijnlijk nodig om hieraan te werken met een groep belanghebbenden uit verschillende afdelingen van uw bedrijf.