Duurzaamheidsambities in de zorgsector

De Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) is een rapportageverplichting voor duurzaamheidsthema's, en biedt het raamwerk om met de gehele waardeketen van organisaties samen te werken om de duurzaamheidstransformatie te versnellen. De essentie van de CSRD zit in het omarmen van de uitdagingen en het concreet zijn in de aanpak. De CSRD helpt dus bij het concretiseren en bereiken van de doelstellingen. Dit maakt het een belangrijk middel voor het stellen en opvolgen van ambities en het monitoren van de ontwikkelingen op duurzaamheidsgebied.

CSRD biedt noodzakelijke focus

De zorgsector heeft mooie ambities gesteld en hiervoor al vele stappen genomen, maar zal de aankomende tijd nog voor andere uitdagingen komen te staan door de arbeidskrapte en de stijgende zorguitgaven. De CSRD biedt de noodzakelijke focus in het strategisch duurzaamheidsbeleid van de zorgsector.

Europese CSRD-wetgeving: katalysator voor duurzaamheidsambities in de zorgsector

De EU heeft in januari 2023 de CSRD gepubliceerd. De CSRD geldt vanaf 2024 voor alle organisaties van openbaar belang (OOB’s) en vanaf 2025 voor alle grote BV’s en NV’s, en biedt organisaties de kaders om middels een ketenbenadering concreet handvat en focus te geven aan het rapporteren van duurzaamheidsthema’s. In de zorgmarkt in Nederland bestaat een aantal BV’s die per 2025 CSRD-plichtig zijn. Zij zijn verplicht om op verschillende materiele thema’s binnen ESG (Environment, Social en Governance) in hun organisatie hun ambities, acties en doelstellingen op te nemen in het jaarverslag volgens vastgestelde standaarden (European Sustainabiliy Reporting Standards (ESRS)).

CSRD biedt een kans voor focus, versnelling en afdwingbaarheid

De CSRD geldt momenteel alleen nog voor de grote bedrijven, waaronder zorgverzekeraars en een aantal zorgaanbieders, maar juist omdat de CSRD vraagt om over de grenzen van de eigen organisatie heen te kijken, is een ketenbenadering essentieel. Hierdoor zullen mettertijd de organisaties die zelf nog niet verplicht zijn om te rapporteren volgens de CSRD, alsnog te maken krijgen met de effecten. Dit geldt bijvoorbeeld voor de zorgaanbieders die moeten rapporteren aan CSRD-plichtige zorgverzekeraars.

De CSRD biedt organisaties de kans om zich te focussen op duurzaamheidsthema’s die volgens belanghebbenden het meest materieel zijn. De richtlijn benadrukt dat organisaties moeten beginnen met het uitvoeren van een dubbele materialiteitsanalyse (DMA) om hun belangrijkste impacts, risico's en kansen in kaart te brengen, en om in overleg met belanghebbenden vast te stellen welke duurzaamheidsonderwerpen materieel zijn.

De CSRD biedt daarnaast mogelijkheden voor organisaties om onderscheidend te zijn in de sector, waarbij transparant beleid wordt beloond en gewaardeerd. Organisaties leren bovendien van elkaar en kunnen zich optrekken aan de koplopers. De CSRD zal een katalyserend effect hebben waardoor de implementatie van duurzaamheids-ambities wordt versneld.

De gehele waardeketen wordt met de CSRD in kaart gebracht, waardoor het ecosysteem waarin de organisatie opereert wordt betrokken. Dit betekent voor zorgaanbieders dat zij ook rekening moeten houden met de werkomstandigheden en milieu impact van hun leveranciers, bijvoorbeeld in de landen waarvandaan zij hun bedrijfskleding inkopen en waar medicijnen en hulpmiddelen worden geproduceerd. De CSRD creëert daarom ook een bepaalde afdwingbaarheid: zorgaanbieders kopen medicijnen in van producenten bij wie het duurzaamheidsoogmerk in lijn is met die van hunzelf. Samenwerking in het ecosysteem van zorgverzekeraars, zorgaanbieders en leveranciers van medicijnen en hulpmiddelen is daarom noodzakelijk om een transitie naar een duurzame zorgsector te maken.

CSRD als aanvulling op de Green Deal Duurzame Zorg 3.0

In de zorg is bekend dat de sector een aanzienlijke CO2-voetafdruk heeft, en er is veel ambitie om deze te verminderen. Dit komt tot uiting door verschillende speerpunten in de ondertekening van de Green Deal Duurzame Zorg 3.0 (GDDZ-3.0). De CSRD betreft Europese wetgeving, waardoor zij sturend en aanvullend is aan de in Nederland vastgelegde ambities. De twee tezamen zorgen voor de noodzakelijke binding van de zorgsector aan de ESG-doelstellingen.

Met het ondertekenen van deze GDDZ-3.0 committeren de ondertekenende partijen zich aan de doelstellingen, die hierdoor tegelijkertijd een bepaalde afhankelijkheid teweegbrengt. Als één partij niet meebeweegt, kunnen de gezamenlijke doelstellingen niet gehaald worden. Het belang van gezamenlijke definities en betrouwbare, representatie en kwalitatieve data zijn hierbij belangrijk. Hoe meer data op dezelfde definities wordt gepubliceerd, hoe beter er naar gezamenlijke doelstellingen toegewerkt wordt.

De GDDZ-3.0 heeft een vrijblijvend karakter. Partijen zijn niet verplicht deze te tekenen en het niet-behalen van de doelstellingen kent voor ondergetekenden nagenoeg geen consequenties. De CSRD daarentegen legt organisaties de verplichting op om transparant jaarlijks te rapporteren over de ambities, ondernomen acties en voortgang op de relevante duurzaamheidsonderwerpen.

Sociale onderwerpen minstens zo belangrijk als milieuonderwerpen

Uit onze ervaring blijken de sociale onderwerpen voor de zorgsector minstens net zo belangrijk als de milieuonderwerpen voor een toekomstbestendig duurzaamheidsbeleid. In het kader van duurzaamheid in de zorgsector wordt veelal de nadruk gelegd op de milieu-onderwerpen, zoals klimaatmitigatie en -adaptatie (i.e. verminderen broeikasemissies) of energiegebruik. Met de implementatie van de CSRD krijgen ook de S- en G-onderwerpen een meer prominente plek, waarbij het veelal gaat om werkomstandigheden, werkprivébalans en zakelijke relaties. Ook op deze onderwerpen zijn organisaties die onder de CSRD vallen verplicht om (kwantitatieve) datapunten te rapporteren, zoals een gelijk salaris tussen mannen en vrouwen.

CSRD vereist samenwerking

Met de invoering van de CSRD zijn organisaties verplicht om niet alleen over de speerpunten te rapporteren die als strategie zijn aangemerkt, maar ook de ontwikkelpunten van de organisatie bloot te leggen. Uiteraard biedt dit aan de ene kant de kans voor consumenten om te kiezen voor organisaties met een (succesvoller) groen beleid, maar tegelijkertijd ontstaat hierdoor ook een spanningsveld. Het is van belang om deze gevoeligheden sectoraal te omarmen om de duurzaamheidstransitie succesvol in te zetten. Daarnaast moet CSRD structureel onderdeel zijn van het strategisch beleid om een structurele verandering teweeg te brengen. Dit vereist een bestuurlijke verankering met voldoende mandaat die niet persoonsafhankelijk is.

Onze ervaring met CSRD in de zorg

PwC heeft verscheidene zorgorganisaties ondersteund in de voorbereiding op hun duurzaamheidsverslaglegging. PwC en Deloitte hebben in opdracht van ouderenzorg branchevereniging ActiZ een dubbele materialiteitsanalyse (DMA) uitgevoerd, om de materiele onderwerpen voor de ouderenzorgsector vast te stellen.¹ ActiZ en veel van haar leden zijn per 2025 nog niet CSRD-plichtig, desondanks heeft ActiZ besloten om de CSRD voor haar leden centraal op te pakken en als branchevereniging een koploperspositie in te nemen. Een vergelijkbaar traject hebben wij doorlopen met gehandicaptenzorgorganisatie Ipse de Bruggen. Daarnaast begeleiden wij Zorgverzekeraars Nederland (ZN) bij het opstellen van de gezamenlijke teksten voor hun CSRD-rapportages en het formuleren van gemeenschappelijke (meetbare) speerpunten.

_{¹ Zie hier het nieuwsbericht over de publicatie van de DMA in tijdschrift ICT & Health}