Dertien voorstellen voor een betere giftenaftrek en ANBI-regeling

Belang van giftenaftrek en ANBI-regeling

De coronacrisis brengt eens te meer het belang van de filantropische sector tot uitdrukking. Verschillende instellingen ontwikkelen initiatieven die onderlinge betrokkenheid en sociale cohesie versterken. Denk aan noodfondsvoorzieningen voor culturele instellingen en kwetsbare groepen in onze samenleving. Veel goede doelen worden echter zelf financieel geraakt door de huidige crisis, omdat er minder giften binnenkomen en fondsenwervende evenementen niet kunnen plaatsvinden. Deze omstandigheden vergroten de noodzaak om de fiscale regels op het gebied van filantropie te versterken.

De giftenaftrek is een uitermate geschikt instrument om de particuliere betrokkenheid bij goede doelen (fiscaal) te bevorderen. Zo kunnen particulieren en bedrijven zelf bepalen welke algemeen nuttige activiteiten zij indirect met belastingmiddelen stimuleren. Dit leidt tot een vorm van directe democratie. Stimulering hiervan met fiscale faciliteiten vergroot de maatschappelijke en financiële betrokkenheid bij goede doelen.

Belangrijke pijlers voor een beter fiscaal stelsel voor goede doelen

Een brede herziening van de voorwaarden waaraan ANBI’s moeten voldoen is nodig omdat deze voorwaarden de laatste jaren explosief zijn toegenomen en getuigen van overdreven regelzucht. In een interview met TaxLive bepleitte ik eerder al om de voorwaarden die geen heffingsdoel dienen uit de ANBI-regeling te schrappen. Voorbeelden hiervan zijn de integriteitstoets, de beloningseis, de digitale publicatie-eisen en de informatieplicht voor voormalige ANBI’s. Het schrappen van deze eisen zijn ‘quick wins’ die tot een beter uitvoerbare, controleerbare en hanteerbare ANBI-regeling leiden. Daarbij moeten de bestaande ANBI-eisen opnieuw tegen het licht worden gehouden. Samen met de dertien voorstellen ter verbetering van de giftenaftrek en de ANBI-regeling uit het adviesrapport leidt dit tot een toekomstbestendig fiscaal geefstelsel.

Dertien verbetervoorstellen

De volgende dertien verbetervoorstellen kunnen leiden tot een vereenvoudiging, verruiming en/of versterking van het voor filantropie relevante fiscale stelsel:

1. Invoering van een renseigneringsplicht voor periodieke giften

Om voor fiscale aftrek in aanmerking te komen gaan goede doelen de gegevens van de donateur en de omvang van de gift doorgeven aan de Belastingdienst, die de gegevens kan gebruiken voor de vooringevulde aangifte inkomstenbelasting. Dit leidt tot gemak voor de belastingplichtige en de instellingen. Ook kan de Belastingdienst de aangifte zo beter controleren. Als commissie bepleiten we te beginnen met het renseigneren van periodieke giften omdat instellingen en donateurs hierover reeds informatie moeten vastleggen via een onderhandse of notariële akte en onderzoek te doen naar een uitbreiding van de renseigneringsplicht voor andere giften, al dan niet vanaf een bepaalde drempel.

2. Verplichte taxatie voor giften in natura vanaf een zekere grens

Het Ministerie van Financiën heeft in een rapport uit maart 2019 het voorstel gedaan voor een verplichte taxatie voor giften in natura - zoals kunstvoorwerpen aan een musuem - vanaf een zekere grens, bijvoorbeeld 2.500 euro. Als commissie adviseren wij uitvoering te geven aan dit voorstel, maar op 31 december 2020 is verrassend genoeg bekendgemaakt dat er vooralsnog geen taxatieplicht komt. Wel wordt het voor periodieke giften verplicht om de waarde in het economische verkeer van de schenking te vermelden in de onderhandse schenkingsakte. Discussies hierover tussen de Belastingdienst en belastingplichtigen liggen op de loer, mede gezien de vele rechtspraak over de waardering van kunstobjecten en andere bijzondere voorwerpen en het feit dat de waarde over de tijd kan fluctueren.

3. Faciliteren van nieuwe vormen van filantropie

In de praktijk zijn nieuwe geef- en ondernemingsvormen in opmars, zoals impactinvesteringen (aandelenkapitaal en leningen) en donaties aan (sociale) ondernemingen. Deze vormen zijn een alternatief voor de ‘traditionele’ liefdadige gift, omdat ze een effectiever middel zijn om het algemeen nuttige doel te realiseren. Als commissie adviseren we om deze reden impactinvesteringen door ANBI’s onder voorwaarden aan te merken als ANBI-investeringen zodat ze uitgezonderd zijn van het bestedingscriterium waaraan ANBI’s moeten voldoen. Verder bepleit de commissie om donaties aan entiteiten die een (sociale) onderneming drijven aan te merken als bestedingen die vallen binnen het voor ANBI’s geldende 90%-criterium. Voor beide voorstellen is het essentieel dat er waarborgen zijn voor een algemeen nuttige aanwending van door de ANBI verstrekte vermogen.

4. Verduidelijken van het bestedingscriterium (anti-oppoteis)

Veel ANBI’s worstelen in de praktijk met de invulling van het zogenoemde bestedingscriterium. Op grond van dit criterium mogen ANBI’s niet meer vermogen aanhouden dan redelijkerwijs nodig is voor de continuïteit om hun algemeen nuttige doelen te realiseren. De wetgever heeft hierbij bewust gekozen voor een ‘open norm’ om aan de verschillen in soort, grootte en concrete doelstelling tussen ANBI’s recht te doen. Gezien de vele discussies die in de praktijk over dit criterium plaatsvinden tussen instellingen en de Belastingdienst adviseren wij als commissie een duidelijke handleiding op te stellen. Daarbij is het wenselijk dat er ruimte komt voor ANBI-investeringen (zie punt 3) en doelinvesteringen in vermogenstitels zoals effecten. Verder zou het bestuur van een ANBI ruimte moeten krijgen om stamvermogen op te bouwen, mits dit bijdraagt aan het realiseren van de doelstellingen van de ANBI.

5. Het invoeren van een verplicht format voor de digitale publicatieplicht van ANBI’s

Vanaf 1 januari 2021 moeten grotere ANBI’s verplicht gebruikmaken van digitale standaardformulieren, in lijn met een advies van de commissie. Grotere ANBI’s zijn niet-fondsenwervende instellingen met totale lasten in een boekjaar van 100.000 euro of meer én fondsenwervende instellingen met totale baten van 50.000 euro of meer. De gekozen drempels zijn tamelijk laag, waardoor ik verwacht dat een grote groep ANBI’s aan deze nieuwe verplichting moet voldoen. Hopelijk verschijnen de benodigde formulieren zo snel mogelijk op de website van de Belastingdienst.

6. Verbeteren van het toezicht bij de Belastingdienst

De Belastingdienst kan het toezicht verbeteren door blijvend in te zetten op voldoende geschoold en ervaren personeel dat de ANBI-voorwaarden en giftenaftrek moet controleren.

7. Invoeren van een slim invulveld in de aangifte waarin alleen de erkende ANBI’s zijn opgenomen

Het opnemen van een slim invulveld maakt het makkelijk voor donateurs om hun aangifte in te vullen. Voor de Belastingdienst draagt het bij aan de uitvoerbaarheid en de controleerbaarheid, onder meer door een vermindering van het frauderisico.

8. Afschaffen van de steunstichting SBBI

Als commissie pleiten wij voor afschaffing van de steunstichting SBBI, omdat er nauwelijks giften aan dit soort instellingen wordt gedaan.

9. Afschaffen van de aftrekbaarheid van contante giften

Er zijn voldoende alternatieven voor girale giften, zoals (contactloze) pinautomaten van collectanten. Dit voorstel is reeds in werking getreden per 1 januari 2021.

10. Verduidelijking en op termijn afschaffing van de overlijdenseis bij periodieke giften

Voor de aftrekbaarheid van periodieke giften moet er op dit moment zijn voldaan aan een overlijdenseis van 1%. Als een gift afhankelijk is gesteld van twee of meer levens wordt in de meeste gevallen niet aan deze eis voldaan, waardoor de Belastingdienst de giftenaftrek niet accepteert. Als commissie vinden wij dat de overlijdenseis geen wezenlijke functie vervult vanuit de ratio van de periodieke giftenaftrek, waardoor deze beter kan worden geschrapt. Omdat hiervoor een wetswijziging nodig is en dit proces enige tijd in beslag kan nemen, bevelen wij de staatssecretaris van Financiën aan in een beleidsbesluit op te nemen dat de 1% eis niet meer zal worden gesteld.

11. Verduidelijking en verruiming van de giftenaftrek in de vennootschapsbelasting

Als commissie pleiten wij ervoor een beleidsbesluit uit 2016 zo aan te passen dat bij een gift door een vennootschap op initiatief van de aandeelhouder, die niet aan de aandeelhouder ten goede komt, niet aan te merken als een belaste (verkapte) dividenduitkering. Hoewel de ervaring van de commissie is dat de meeste bedrijven uit te de voeten kunnen met de aftrekbaarheid van giften als zakelijke kosten bevelen wij als commissie verder, om eenvoudsredenen en ter voorkoming van discussie, aan de bestaande plafonds in de giftenaftrek voor bedrijven te laten vervallen.

12. Verduidelijking van het ANBI begrip

Als commissie vinden wij dat het begrip ANBI duidelijker moet zijn door een meer gedetailleerde lijst van algemeen nuttige doelen die de praktijk meer houvast biedt, onnodige en tijdrovende discussies voorkomt en de rechtszekerheid en rechtsgelijkheid ten goede komt. Ook pleiten we voor het opnemen in de wet van een restcategorie om tot nu toe onbekende ontwikkelingen van het begrip ‘algemeen nut’ op te vangen zonder dat hiervoor een wetswijziging nodig is.

13. Invoering van een meldplicht voor ANBI’s als giften worden herroepen

Als commissie achten wij een meldplicht voor ANBI’s wenselijk als giften worden herroepen en de herroeping slechts afhankelijk is van de enkele wil van de donateur en voor het terugdraaien van giften zonder herroepingsclausule bij afwezigheid van een goede reden.

Lees ook

• Rapport 'Beter geven'
• Streep door 'nutteloze' vereisten maakt ANBI-regeling beter hanteerbaar