Een veilige samenleving vraagt boven alles om samenwerking

15/01/21

Stimuleer publiek-private samenwerking bij aanpak criminaliteit

Voor een veilige samenleving is intensieve samenwerking tussen partijen met zicht op criminaliteit noodzakelijk, zowel op lokaal als op (inter)nationaal niveau. Publieke organisaties moeten niet alleen onderling samenwerken bij het voorkomen, bestrijden en beheersen van criminaliteit, maar ook steeds nadrukkelijker de samenwerking opzoeken met private partijen, stellen George Alders en Adrienne Huisman, experts organisatie en veiligheid bij PwC.

Effectievere aanpak criminaliteit

De afgelopen tien jaar kwamen er steeds meer publiek-private samenwerkingen (PPS) in het veiligheidsdomein. Publieke en private partijen proberen zo gezamenlijk verschillende criminaliteitsvormen – variërend van financieel-economische criminaliteit, cybercriminaliteit tot drugscriminaliteit en mensenhandel – te bestrijden.

De samenwerkingsverbanden verschillen in omvang en hebben elk hun focus. Sommige samenwerkingsverbanden zijn gericht op kennisdeling om criminaliteit te voorkomen, andere op informatie-uitwisseling voor het opsporen en het vervolgen van verdachten. Zo delen de politie en IT-bedrijven onderling kennis en expertise om cybercriminaliteit tegen te gaan en zijn de grootbanken verenigd in samenwerkingsverbanden met de politie en het Openbaar Ministerie om witwassen en terrorismefinanciering aan te pakken.

Naast de politie en het Openbaar Ministerie participeren ook gemeenten, Belastingdienst, Douane en FIOD in PPS-verbanden voor de aanpak van ondermijnende criminaliteit. Aan de private kant verenigen banken, verzekeraars, telecomproviders, horecagelegenheden, logistieke mainports, netwerkbeheerders en beroepsgroepen zich in PPS-verbanden. Deze partijen dragen bij aan veiligheidsvraagstukken die vragen om informatievergaring, hoogwaardige arbeid en preventie vanuit een bepaalde sector. De meerwaarde van publiek-private samenwerkingen zit in het samenbrengen van informatie, bevoegdheden en middelen van waaruit we criminaliteit effectiever kunnen aanpakken.

Van robuuste informatie naar preventie en repressie

Publieke en private partijen hebben ieder hun eigen rollen en posities in het maatschappelijk systeem van criminaliteitsbeheersing en -bestrijding. Publieke instanties moeten criminaliteit aanpakken en beschikken daartoe over de nodige opsporingsbevoegdheden. Private partijen hebben een steeds betere informatiepositie die waardevol kan zijn voor publieke instanties bij het beheersen en het bestrijden van criminaliteit. Als publieke en private partijen de handen ineenslaan, kunnen zij vanuit een robuuste informatiepositie toewerken naar preventieve en repressieve maatregelen.

Private partijen spelen hierbij niet alleen een belangrijke rol door hun sectorkennis, maar ze kunnen ook afwijkend gedrag detecteren en vroegtijdig ingrijpen in criminele processen óf dat ingrijpen mede mogelijk maken. Soms faciliteren zij onbedoeld criminaliteit als criminelen hun processen en systemen misbruiken. Als private partijen zich hiervan bewust zijn en positie innemen in het domein van opsporen en vervolgen, kunnen zij een waardevolle rol vervullen in de aanpak van criminaliteit. Tegelijk beschermen zij zo hun processen, medewerkers en klanten tegen criminele inmenging.

Publieke partijen zijn nodig voor het duiden van signalen en het bestuurlijk of strafrechtelijk ingrijpen als we criminaliteit ontdekken. De gezamenlijke middelen van de partijen geven publiek-private samenwerkingen de mogelijkheid tot doelgericht optreden, zowel repressief als preventief. Zo wordt ieders rol in het maatschappelijk systeem van criminaliteitsbeheersing en -bestrijding optimaal benut.

Uitdagingen voor publiek-private samenwerking

De verschillende posities en rollen van publieke en private partijen zijn voor een effectieve aanpak van criminaliteit hard nodig. Maar ze kunnen ook leiden tot uitdagingen in de samenwerking. Deze uitdagingen zijn vaak redenen om betekenisvolle publiek-private samenwerkingen in het veiligheidsdomein te beëindigen of uit de weg te gaan. De volgende uitdagingen verdienen speciale aandacht:

· Complexiteit en ontoereikendheid van juridische grondslagen bij informatie-uitwisseling

Door publiek-private samenwerking kunnen partijen snel informatie samenbrengen om gericht actie te ondernemen. Tegelijk ervaren partijen binnen publiek-private samenwerking de juridische kaders en de kennis over (on)mogelijkheden als een belemmering. Zowel publieke als private partijen zijn daardoor vaak terughoudend in het delen van informatie om onder meer privacyschendingen te voorkomen.

· Verschillende posities van publieke en private partijen in het systeem van criminaliteitsbestrijding

Sommige financiële instellingen en beroepsgroepen hebben een sleutelrol in de bestrijding van financieel-economische criminaliteit. Door de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) vervullen bijvoorbeeld banken, casino’s, notarissen en accountants de zogenoemde poortwachtersfunctie. Als een private partij deze functie niet of onvoldoende vervult, kan de private partij hiervoor worden vervolgd. Dit verschil in posities zorgt ervoor dat de samenwerking tussen publiek en privaat onder druk komt.

· Gebrek aan borging

Een publiek-private samenwerking leidt – vooral binnen cybercrime – vaak tot innovatieve oplossingen die anders niet te realiseren zijn. Tegelijkertijd ontbreekt vaak een goede borging van de innovatieve oplossing en de opgedane kennis binnen de publieke sector. Te grote afhankelijkheid van individuen binnen organisaties blijft een kwetsbaarheid.

· Onbekend maakt onbemind

Het vertrouwen voor succesvolle publiek-private samenwerking ontstaat pas tijdens de samenwerking. Vaak voelen private partijen zich onderdeel van het maatschappelijk systeem van criminaliteitsbeheersing en -bestrijding. Mede daarom dragen zij bij aan het voorkomen en het bestrijden van criminaliteit. Publieke partijen hebben niet altijd volledig inzicht in de beweegredenen van private partijen om bij te dragen aan de beheersing en de bestrijding van criminaliteit. Juist als er geen gezamenlijk doel en weinig overeenstemming is tussen publiek en privaat komt de samenwerking onder druk.

Voor blijvende publiek-private samenwerkingen die meerwaarde bieden in de aanpak van criminaliteit helpt het om uitvoerig te spreken over het gemeenschappelijke doel van beide partijen, inzicht te krijgen in elkaars beweegredenen en mogelijkheden, en te investeren in de onderlinge relaties.

Een gezamenlijke blijvende aanpak van criminaliteit

Als PwC helpen wij u bij uw uitdagingen en uw vragen over publiek-private samenwerking. We onderstrepen de noodzaak tot samenwerken en delen graag onze inzichten en ons netwerk om de publiek-private samenwerking te stimuleren die nodig is om een veilige samenleving te garanderen.

Wij ondersteunen u van strategie tot executie bij het opstarten, het vormgeven, het evalueren en het borgen van effectieve en impactvolle publiek-private samenwerkingen. We helpen u om de juiste publieke en private partijen bij elkaar te brengen, gezamenlijke doelen te formuleren, de maatschappelijke meerwaarde zichtbaar te maken en hierbij passende, nieuwe organisatiestructuren en werkwijzen op te zetten.

Wij hebben oog voor ieders unieke rol en positie in het veiligheidsdomein. Als privaat bedrijf met veel ervaring in de publieke sector en in het veiligheidsdomein in het bijzonder begrijpen wij als geen ander wat ieders belangen en mogelijkheden zijn. Wij kunnen als onafhankelijke partij fungeren als bemiddelaar tussen alle partijen in de samenwerking. Zo helpen wij u in relatief korte tijd een publiek-private samenwerking op te zetten en/of te versterken, die helpt bij de aanpak van criminaliteit.