Impact van AI bij fusies en overnames vaak onderschat

Bij fusies en overnames wordt door zowel kopers als overnamekandidaten de impact van kunstmatige intelligentie (AI) nog vaak onderschat. Zo wordt de cruciale rol die de integratie van AI speelt in het succes van een transactie regelmatig over het hoofd gezien, merken PwC-deskundigen Arjan van der Hall, Deepak Chadha en Lorenzo Casciscia.

Generatieve AI heeft het landschap van kunstmatige intelligentie (AI) aanzienlijk veranderd en biedt nieuwe mogelijkheden en innovaties. Dat geldt ook voor de dealsmarkt. Daar zien we een groeiende trend waarbij overnamekandidaten AI benadrukken als een competitief voordeel. Tegelijkertijd kunnen potentiële kopers soms afhaken vanwege de bedreiging die AI met zich meebrengt. Volgens ons wordt echter nog niet de volledige impact van AI, zowel de kansen als de risico's, meegenomen en geëvalueerd bij een investeringsbeslissing.

AI kan nieuwe waardeketens creëren

Het potentieel en het tempo waarmee AI de markt transformeert, worden mogelijk onderschat. Bovendien wordt de cruciale rol die AI-integratie speelt in het succes van een transactie regelmatig over het hoofd gezien. Het is van essentieel belang dat zowel de kansen als de bedreigingen die AI biedt, onderworpen worden aan een grondige analyse. AI kan bedrijfsmodellen fundamenteel veranderen en nieuwe waardeketens creëren, wat een strategische aanpak vereist.

Investeerders moeten in staat zijn om de volledige impact van AI, zowel direct als op lange termijn, te beoordelen om geïnformeerde investeringsbeslissingen te kunnen maken. Wij hebben de indruk dat beide aspecten van AI niet de uitgebreide overweging krijgen die ze verdienen.

Uit onderzoek van PwC blijkt dat vrijwel alle sectoren door AI worden geraakt. De verschillen tussen sectoren zijn echter groot: in de financiële dienstverlening en ICT zal waarschijnlijk meer dan negentig procent van de banen significant veranderen, terwijl dit in de landbouw en horeca minder dan vijf procent zal zijn. Die veranderingen, en vooral de voordelen die AI heeft gecreëerd, worden vaak onvoldoende belicht in het verkoopproces. Denk hierbij aan hogere omzetten door bijvoorbeeld het gebruik van AI-gedreven ‘recommendation engines’, en lagere kosten voor sales en marketing door AI-gedreven contentcreatie.

Beperkingen en procedures bij gebruik AI

Naast deze kansen voor verkopers lopen kopers aanzienlijke risico's als zij het gebruik van AI door een bedrijf niet grondig onderzoeken. Zo werd in februari 2024 Air Canada in een civiele procedure verplicht tot het betalen van een schadevergoeding aan een klant die was misleid door de chatbot van de luchtvaartmaatschappij. De in maart 2024 goedgekeurde EU AI Act legt beperkingen en procedures op aan het gebruik van specifieke AI-algoritmen, waarbij eventuele boetes voor overtredingen op kunnen lopen tot 35 miljoen euro of zeven procent van de wereldwijde omzet van een bedrijf.

Investeerders moeten daarom kritisch het AI-landschap van potentiële investeringen beoordelen:

• in hoeverre worden zij blootgesteld aan zowel commerciële kansen als operationele risico's, 
• hoe goed zijn zij toegerust om hier snel en effectief op in te spelen, en 
• in hoeverre hebben zij de juiste governance opgetuigd voor het identificeren en mitigeren van risico's?

Een solide AI due diligence of AI exit readiness assessment biedt daarvoor uitkomst. Zo'n controle of beoordeling moet de volgende dimensies omvatten om investeerders de juiste afweging te laten maken:

• Strategie – Een solide AI-strategie combineert het benutten van quick wins met een doordachte langetermijnvisie op hoe het businessmodel er over drie tot vijf jaar uitziet. Op basis van een analyse van de markt, de concurrentie en veranderingen in de business kunnen keuzes worden gemaakt over investeringen. Bedrijven moeten bepalen of ze als eerste willen bewegen, snel willen volgen of juist investeringen moeten temporiseren.
• Toepasbaarheid – Perfect gestructureerde data zijn niet altijd nodig om gebruik te maken van AI. Een voorbeeld hiervan is ChatGPT, dat al anderhalf jaar lang waarde levert zonder dat gebruikers (bewust) hun eigen data beschikbaar hebben gesteld. Bedrijven kunnen ook bouwen op de data of AI-applicaties van derde partijen voor ondersteunende processen. Om een serieus concurrentievoordeel op te bouwen met behulp van AI, is echter hoogwaardige, gestructureerde en bij voorkeur exclusieve data nodig die op de juiste manier worden ontsloten. 
• Platform – Voor het hosten van AI-applicaties is toegang tot schaalbare infrastructuur cruciaal.  Sommige bedrijven zijn terughoudend om AI-applicaties in productie te brengen vanwege de investeringen die nodig zijn in het IT-landschap. Door dit uitstel lopen bedrijven het risico om een onoverbrugbare achterstand op te lopen. Samenwerken met een gerenommeerde cloud-infrastructuurpartner kan in veel gevallen initiële investeringen verminderen en de schaalbaarheid van zowel capaciteit als kosten verbeteren. Ook zijn robuust gegevensbeheer en strenge naleving van beveiligingsvoorschriften essentieel om waardevolle inzichten en automatisering op een gecontroleerde manier te stimuleren, door gebruik te maken van interne en externe gegevensbronnen.
• Governance – Op risico gebaseerde protocollen voor het testen en monitoren van AI-applicaties tijdens de ontwikkelings- en productiefase zijn belangrijk voor een succesvolle uitrol en langetermijnbeheer. Een goede samenwerking tussen ontwikkelaars en gebruikers van AI-applicaties is essentieel voor een succesvolle en snelle adoptie. Bedrijven die dit aan de voorkant goed hebben ingericht, zullen succesvoller zijn in het uitvoeren van hun strategie en hebben eventuele risico's beter afgedekt.

Als een bedrijf deze vier dimensies op orde heeft, staat het sterk in de startblokken voor substantiële waardecreatie door AI. Toch is het een feit dat niet alle bedrijven volledig profiteren van dit potentieel. AI neemt een steeds prominentere plaats in tijdens de aan- of verkoop van een bedrijf, maar naar onze ervaring nog onvoldoende vaak.

Negeer de impact van AI op uw M&A-processen niet. Het uitvoeren van een grondige AI due diligence of AI exit readiness assessment is essentieel om de kansen en risico's van AI  volledig te begrijpen.