Vertel niet alleen hoe duurzaam je bent, maar laat het zien

De eerste stap naar een duurzame organisatie

Je kunt het zien als de eerste stap naar een duurzame organisatie. Organisaties zijn de afgelopen jaren nadrukkelijker hun plannen op het gebied van duurzaamheid intern, maar vooral ook extern gaan rapporteren en communiceren. Zo blijkt uit een PwC-onderzoek uit 2019 dat inmiddels 88 procent van de Nederlandse beursgenoteerde bedrijven in het jaarverslag verwijst naar de sustainable development goals (SDG’s). Dat er duidelijk momentum is rondom het rapporteren van duurzaamheidsdoelstellingen blijkt ook uit de komst van verdergaande richtlijnen en standaarden op dit gebied (bijvoorbeeld het Science Based Targets initiative, het Task Force on Climate-related Financial Disclosures, de Sustainability Accounting Standards Board en het Global Reporting Initiative). Het laat zien dat stakeholders behoefte hebben aan transparantie en deze ontwikkeling heeft ook invloed op onder meer de financieel jaarverslagen van beursgenoteerde bedrijven.

Duurzaamheid concreet en tastbaar maken

Duurzaamheidsdoelstellingen van een organisatie vormen een goede basis en ‘kapstok’ om het onderwerp concreter en tastbaarder te maken. Dit opent de deur naar een nieuwe fase, waarin de focus zal liggen op het behalen van de doelstellingen en het meekrijgen van de interne organisatie in plaats van het communiceren van deze doelstellingen naar externe stakeholders.

Duurzaamheid als integraal onderdeel van strategie

Realisatie van de gestelde doelen vraagt van elk type organisatie een andere aanpak. Wel kunnen een aantal gemene delers als succesfactoren worden aangewezen. Veel organisaties worstelen met het concreet maken van externe doelen en de vertaling naar interne sturing en actie. Het intern institutionaliseren van het onderwerp als een integraal onderdeel van de filosofie, missie en/of strategie van de organisatie is van belang, net als elk ander strategisch thema. Wij zien twee aanpakken die elkaar kunnen versterken, maar zich ook zelfstandig hebben bewezen: er zijn organisaties die proactief met het onderwerp aan de slag gaan en organisaties die reactief acteren omdat het moet.

Proactieve organisaties: aansluiten bij visie

Proactieve organisaties zijn uit zichzelf gedreven om de wereld duurzamer te maken, omdat dit aansluit op hun visie of missie, of misschien zelfs wel hun visie is. De organisatie zelf en haar personeel geloven in de noodzaak van verandering, niet alleen uit eigen (financieel) belang van de organisatie, maar ook als hun maatschappelijke plicht. Hierdoor zie je dat het onderwerp op operationeel, tactisch en strategisch niveau automatisch onderdeel van de discussie wordt, niet in de laatste plaats in de innovatiekolom. De leiding van de organisatie heeft als taak deze initiatieven in goede banen te leiden. Wel is deze aanpak vaak afhankelijk van de initiatiefnemers of degenen die verantwoordelijk zijn voor het aanpassen van het bedrijf, de processen, de structuur en de organisatie aan de duurzaamheidsdoelen.

Reactieve organisaties: aanpassen en herinrichten

Reactieve organisaties acteren minder vanuit de ideologie. Zij reageren nadrukkelijker op wat de maatschappij van hen vraagt of waartoe ze worden gedwongen. Zowel in de automobielsector als in de markt van zogenoemde fast moving consumer goods zijn er genoeg voorbeelden van organisaties die hun productportfolio aanpassen, processen herinrichten of ‘anders’ de markt op gaan. Soms onder druk van wet- en regelgeving, maar vaak ook op basis van maatschappelijke druk. Bijvoorbeeld door investeerders die informatie willen over klimaatgerelateerde risico’s, klanten die circulaire oplossingen eisen voor afvalstromen of simpelweg de consument die behoefte heeft aan ‘eerlijke producten’. Reactieve organisaties verankeren duurzaamheid wel in hun strategie, maar vaak gaat dit gepaard met een beperkte omarming en focus op traditionele thema’s.

Succesfactoren voor realiseren doelstellingen

Voor beide aanpakken zijn succesverhalen en helaas ook veel niet-succesverhalen te vinden. Van een afstand gezien, valt op dat bij het succesvol realiseren van de duurzaamheidsdoelstellingen vier duidelijke succesfactoren meespelen:

• Daadkrachtig leiderschap

Het leiderschap moet bereid zijn lastige keuzes te maken en dat ook doen. Het onderwerp leent zich voor lastige keuzes, waarbij de juiste keuze pas op de lange termijn resultaat geeft en daardoor minder populair is. Het hebben van langetermijnvisie, volharding en daadkracht is van essentieel belang.

• Ondersteuning interne stakeholders

De ondersteuning van een functionele groep van senior stakeholders (bijvoorbeeld CFO, businessunitleaders, procurement, R&D) is nodig, een zogenoemde leading coalition. Het is daarom belangrijk om governance voor de bedrijfsbrede duurzaamheidsagenda op te zetten. Dit houdt in dat het eigenaarschap op het gebied van duurzaamheid geïntegreerd is in de processen, rollen, systemen, rapportages en strategie van een organisatie. Op die manier creëer je draagvlak en voed je tegelijkertijd de gedrevenheid van de medewerkers op dit vlak. Het creëert een platform voor dit gedachtegoed waardoor men daadwerkelijk gaat doen wat men zegt.

• Een duidelijke roadmap

De derde gemene deler is een duidelijke roadmap of set van initiatieven. Deze moeten worden uitgevoerd door een substantiële groep, die een onstilbare toewijding (de vierde succesfactor) voor het onderwerp heeft en er vol voor gaat. Deze groep laat zich niet stoppen door de status quo en zorgt ervoor dat ze stapje voor stapje verder komt. Dit kan vanuit de intrinsieke drive komen ten aanzien van het onderwerp, maar ook door sterke professionals die hun vak goed verstaan.

Toonaangevend je strategie realiseren

Op deze manier kunnen organisaties hun beloftes waarmaken, oftewel walk the talk. Doelstellingen realiseren doen organisaties op hun eigen wijze. Het type organisatie heeft doorgaans geen een-op-eenrelatie met de realisatiekracht van de duurzaamheidsagenda. Wel zijn er standaardaspecten die elke organisatie op orde moet hebben om zichzelf een goede kans te geven: leiderschap, draagvlak, een aantal onstilbare champions en commitment aan beloftes. Kortom eigenlijk alles wat je nodig hebt om toonaangevend je strategie te realiseren.

Deze blog is ook te lezen in de duurzaamheidsspecial van Spotlight, hét vaktechnisch magazine over accountancy.

Lees ook

• Negen kritische vragen om te checken of uw stuurmodel nog juist is ingericht
• Financiële sector, rapporteer ook kwantitatieve bijdragen aan SDG’s
• SDG Challenge: de keuze voor een bijdrage aan een betere wereld