Technologie transformeert ons werk en hoe we werk organiseren

Door Bastiaan Starink - people & organisation-specialist PwC.

Digitalisering, robotica, automatisering, machine learning en kunstmatige intelligentie winnen steeds meer terrein in ons dagelijks handelen en in ons dagelijks werk. Sterker, technologie verandert de aard van ons werk, hoe we werken, hoe lang we werken en hoe we werk organiseren. Maar welke invloed heeft de aanhoudende opmars van nieuwe technologieën op de arbeidsmarkt van nu en straks en hoe laten we de kennis en vaardigheden van onze workforce meegroeien?

Door de introductie van nieuwe technologieën krijgen we niet alleen te maken met banenverlies, maar ook met de creatie van nieuwe banen en nieuwe werkvormen en zal de samenwerking van mens en machine intensiever worden. In het komende decennium zullen deze krachten zich nog significanter manifesteren. Het vraagt om de ontwikkeling van nieuwe competenties en vaardigheden en het opleiden van meer tech-savvy werkkrachten. Dat is een uitdaging in een werkomgeving die flexibel is georganiseerd en waar de traditionele werkgever-werknemer relatie steeds minder voorkomt. Gelukkig is de uitgangspositie van Nederland op het gebied van technologie en werk sterk. Maar als we nu niet substantieel investeren in levenslang leren en het verder ontwikkelen van onze technische kennis en vaardigheden, verliezen we straks onze leidende positie in de internationale arena.

Hoog tijd dus dat we in beweging komen en internationaal leiderschap tonen in de revitalisering van een arbeidsmarkt die door de tech-evolutie een blijvend ander aanzien krijgt.

Tech & Nederland

Nederland heeft een open, exportgedreven economie. Gespecialiseerde kennis, een internationale oriëntatie, technologie en diensten zijn onze belangrijkste pijlers. Onze arbeidsmarkt heeft een sterk internationaal karakter en wordt ondersteund door een robuuste fysieke en technologische infrastructuur (met name op het gebied van internetconnectiviteit en van technologische kennis). Maar onze sterke uitgangspositie is geen garantie voor een leidende positie in de toekomst. In een snel veranderende wereld betekent stilstand achteruitgang.

Voor een succesvolle implementatie van nieuwe technologieën is ook een geavanceerde leerinfrastructuur vereist. Organisaties, burgers en overheid in Nederland weten dat levenslang leren nodig is om te kunnen overleven op de internationale markten, nu en in de toekomst. Maar ze moeten er ook naar handelen. De aansluiting tussen opleidingen en bedrijfsleven moet beter. Er moet een deltaplan komen voor Competent Nederland 2030. Werknemers moeten ervan doordrongen zijn dat ze zelf verantwoordelijk zijn voor het onderhouden van hun aantrekkelijkheid op een zo snel veranderende arbeidsmarkt.

Aantrekkelijk blijven voor de arbeidsmarkt is een voorwaarde voor succes, innovatie, productiviteit en de sociale integratie van kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt. Gelukkig gebeurt er al veel. Er worden steeds meer trainingen op de werkplek gegeven, jobrotatie is inmiddels een geaccepteerd begrip, net als detacheringen om competenties te delen en uit te wisselen en uitdagende (out-of-the-box) projecten. De financiering is geen probleem. Zowel het Europees Sociaal Fonds als de sectorspecifieke onderwijs- en opleidingsfondsen in Nederland zijn voldoende gevuld en beschikbaar. Het is ook geen kwestie van bewustzijn. Maar waar ontbreekt het dan nog aan? Er is een gebrek aan urgentie, een laat-maar-waaien-mentaliteit waardoor dit thema nog onvoldoende prioriteit krijgt.

Een ander knelpunt op de Nederlandse arbeidsmarkt is de mismatch tussen vraag en aanbod van beschikbaar talent, met name in de sectoren: technologie (ICT inbegrepen), bouw, gezondheidszorg en onderwijs. Werkgevers in deze sectoren hebben het moeilijk om hun vacatures te vervullen en het tekort aan gekwalificeerd personeel zal naar verwachting de komende vijf jaar sterk toenemen.

Naar schatting loopt 21 tot 35 procent van alle banen in Nederland het risico nu of later geheel of gedeeltelijk te worden geautomatiseerd. Tegelijkertijd profiteren mensen met de juiste vaardigheden van de kansen die een wereldwijde en technologisch geavanceerde wereld biedt.

Denk aan digitaal netwerken, de creatie van marktplatforms en virtuele gemeenschappen. De technologie stelt HR ook in staat om de matching van talent en organisatie naar een hoger plan te tillen en mensen pro-actief te coachen. Maar de uitdaging is groot. De alomtegenwoordigheid van technologie is een bedreiging voor mensen die niet over de goede kwalificaties, leerervaring en competenties beschikken. Er bestaan al grote ongelijkheden in de huidige arbeidsmarkt en de kloof tussen de haves (met toegang tot de arbeidsmarkt en inkomenszekerheid) en de have nots zal naar verwachting wijder worden als gevolg van technologie. Dat is een serieuze en fundamentele bedreiging, niet alleen voor organisaties, maar ook voor de samenleving als geheel.

De belangrijke vraagstukken

In onze publicatie ‘Toekomst van Werk 2030 – een wake-up call voor organisaties, burgers en overheid’, geven we daarom antwoorden op de belangrijke vragen: hoe zal de arbeidsmarkt zich in de loop van de tijd ontwikkelen? Hoe kunnen organisaties zich voorbereiden op een toekomst die maar weinigen kunnen voorspellen? Welke technische en andere vaardigheden zijn nodig om lenig genoeg te worden en continue wendbaarheid te bevorderen? Hoe kunnen werkenden hun carrière vormgeven en eigenaar worden van levenslang leren en ontwikkelen? Hoe kunnen ze zich de gewenste werkvormen en organisatiemodellen eigen maken? En vooral: hoe kunnen onze regering en de sociale partners een impuls geven aan levenslang leren als een 'must-have' om zowel de wendbaarheid van organisaties als de mobiliteit van individuele werknemers (employagility) te bevorderen?

Kernoplossingen

Loop voorop in het technologiedebat. Wees geen volger, maar een pionier. Moedig werkenden aan om technologie te omarmen. Technologie heeft invloed op elk niveau binnen een organisatie; laat het niet (alleen) over aan IT of HR.
Het gaat om mensen, niet om banen. Stuur op het vergroten van de agility, de inzetbaarheid en het aanpassingsvermogen van mensen en denk niet langer in functies en banen.
Maak van het garanderen van dataprivacy en het tegengaan van cybercriminaliteit topprioriteiten. Pak dataprivacy en cybersecurity in een bredere context aan dan die van de AVG en kies voor een geïntegreerde benadering (inclusief bedrijfsstrategie, digitale transformatie, consumentenbescherming, e.d.).
Investeer substantieel in levenslang leren en ontwikkelen met het oog op de toekomstige inzetbaarheid.
- Organisaties: stel werkenden in staat verantwoordelijkheid te nemen voor levenslang leren, ontwikkelen en investeren in verschillende sociale netwerken.
- Werkenden: bereid je voor op een carrière in verschillende functies (als werknemer, zelfstandig ondernemer of student-arbeider, en soms in een hybride tussenvorm) en wees je bewust van de noodzaak om de competenties en vaardigheden die vereist zijn voor deze verschillende rollen voortdurend te verbeteren. Blijf flexibel en wendbaar, blijf investeren in je marktwaarde en zorg ervoor dat je marktprofiel aantrekkelijk, levendig en relevant blijft.
- Politici, beleidsmakers, sociale partners, onderwijsinstellingen: neem verantwoordelijkheid en onderneem samen actie met betrekking tot levenslang leren en het ontwikkelen van technische vaardigheden.

Laten we een voorbeeld zijn voor de rest van de wereld

Nederland moet vooropgaan in het faciliteren van levenslang leren voor iedereen en de wereld laten zien hoe het moet. Daarom moeten overheden, individuele werknemers, sociale partners, onderwijsinstellingen en aanbieders van opleidingen hiervoor collectief verantwoordelijkheid nemen en snel tot actie overgaan. Samenwerking op alle niveaus is nodig, en dus moeten alle stakeholders een gezamenlijke visie hebben op hoe ons werk en onze werkrelaties er in 2030 eruit zullen zien. Dat Deltaplan voor Competent Nederland moet er komen. De leidende positie van werkend Nederland in de internationale arena staat op het spel.

_{* Dit is de laatste blog van een reeks van vier op basis van de publicatie 'De toekomst van werk 2030 - een wake-upcall voor organisaties, burgers en overheid' door PwC People and Organisation. Eerder verscheen een visie op de revitalisering van de onze arbeidsmarkt en twee blogs waarin de perspectieven flexibiliteit en ongelijkheid werden belicht. Flexibiliteit, technologie en ongelijkheid zijn de drie kernthema’s van onze publicatie.}