Voorkom spanningen tussen organisaties na pensioentransitie

Als straks de nieuwe pensioenwet is ingevoerd, moeten pensioenfondsen, uitvoeringsorganisaties en fiduciair managers (degenen die het vermogensbeheer overzien) op een nieuwe manier samenwerken. Het is zaak om dat overleg op tijd en zo goed mogelijk in te richten, om ketenrisico te voorkomen, aldus PwC-pensioenexpert Patrick Heisen. 

Als demonstranten van plan zijn om op een snelweg te gaan zitten, volgt er in de betreffende gemeente een driehoeksoverleg. Politie, officier van justitie en burgemeester gaan om de tafel om te bespreken wat de prioriteiten, taken en bevoegdheden zijn. Zo kunnen we als maatschappij zowel het recht om te demonstreren als de openbare veiligheid waarborgen, en het belang van meer bewustwording van klimaatrisico’s. 

Anders dan in bijvoorbeeld Frankrijk is pensioen in Nederland nog geen zaak waar we als burgers massaal de straat voor op gaan. Maar om de deelnemers straks echt centraal te stellen, is een vergelijkbaar driehoeksoverleg precies wat er naar mijn mening nodig is. Pensioenfondsen, uitvoeringsorganisaties en fiduciair managers moeten intensiever samenwerken om toekomstige spanningen te voorkomen.

Wet toekomst pensioenen vraagt om afstemming

De pensioensector is zo georganiseerd dat taken zijn uitbesteed aan partijen die in de praktijk niet of nauwelijks met elkaar te maken hebben. In een ‘defined benefit’-omgeving is dat ook niet direct nodig. Maar straks vraagt de Wet toekomst pensioenen (Wtp) om veel meer afstemming: op het gebied van datakwaliteit, de rapportages, jaarwerken en beleidsadviezen. Want wat gebeurt er als de deelnemer straks vindt dat er onvoldoende wordt geleverd? Wat als data waarop besluiten zijn gebaseerd, niet juist blijkt te zijn? Wie is dan verantwoordelijk en, nog belangrijker, aansprakelijk?

In het nieuwe stelsel ligt het (beleggings)risico voor het grootste deel bij de deelnemer. Dat maakt het nog belangrijker dat deelnemers vertrouwen hebben in de beslissingen en de koers van hun pensioenfonds. Welke rendementen worden er behaald en krijgen deelnemers waar ze recht op hebben? Het bestuur moet kunnen laten zien wat de achtergrond is van beslissingen. Niet in de laatste plaats omdat de toezichthouder meekijkt.

Complexiteit pensioensector neemt toe

Dat wordt wel even wennen, want hoe organiseer je samenwerking in een sector waar de taken juist vergaand zijn verdeeld en uitbesteed? En wie neemt de leiding? Als iedereen verantwoordelijk is, komt het in de praktijk vaak voor dat niemand zich geroepen voelt om als eerste actie te ondernemen. 

Pensioenfondsen hebben hier de rol van burgemeester: het is hun huis, zij zijn uiteindelijk verantwoordelijk en ook juridisch aansprakelijk als het erop aankomt. Maar om bijvoorbeeld goede informatie te kunnen geven over beleggingsrendementen en duiding van de financiële markten, hebben zij informatie nodig van de fiduciair manager. De uitvoeringsorganisatie heeft op haar beurt het contact met de deelnemer en speelt een belangrijke rol in het – begrijpelijk - overbrengen van de boodschap. 

Kortom, kenmerkte de pensioensector zich eerst door een grote zelfstandigheid van verschillende organisaties, nu moet iedereen door de Wtp dichter op elkaar kruipen. Er ontstaat meer samenhang, wat betekent dat ook de complexiteit toeneemt. Dit alles hoeft geen rampzalig scenario te worden als het driehoeksoverleg goed wordt ingericht. 

Pensioensector moet gaan omdenken: van uitbesteding naar partnerships

Mijn belangrijkste boodschap is: zorg voor inzicht in de complexiteit van die driehoek. Hoe kun je het zo organiseren dat het proces straks voor de deelnemers vlekkeloos verloopt? Functies als die van een centrale ketenregisseur, die monitort en bijstuurt als het over de beleggingen gaat, helpen hier bijvoorbeeld bij. Daarmee voorkom je dat het beleid, de strategie van het pensioenfonds en de financiën straks niet op elkaar aansluiten. 

Tenslotte is het belangrijk om te signaleren dat er ketenrisico ontstaat. In een driehoeksoverleg kun je die risico’s in kaart brengen. Welke acties nemen we als er iets fout gaat? Wie is als eerste verantwoordelijk? In de praktijk zie ik vaak dat er een tsunami aan beheersmaatregelen volgt. Maar niet alles is te vatten in regels en contracten. Ik denk dat de sector moet gaan omdenken: van uitbesteding naar partnerships. Want met een partner maak je vooraf goede afspraken, maar investeer je vooral in de relatie door te blijven praten.