Dit zijn enkele belangrijke conclusies van PwC's jaarlijkse benchmark van publieke data van hogescholen en universiteiten. De benchmark geeft inzicht in de positie van de Nederlandse instellingen in internationale en nationale ranglijsten ten aanzien van onder meer onderzoek (universiteiten), studenttevredenheid en duurzaamheid. De rapportage geeft verder inzicht in personele en financiële kengetallen, opbrengststromen, financiering van huisvesting en actuele maatschappelijke thema’s als duurzaamheid en fiscaliteit. Voor de analyses zijn de publiek beschikbare data vanuit onder andere het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en de jaarverslagen van veertien universiteiten en twintig hogescholen gebruikt.
Robert Loesberg, sectorvoorzitter Onderwijs bij PwC, ziet dat onderwijsinstellingen anticiperen op de ontwikkeling van de studentenaantallen. ‘Maar dit is geen gemakkelijke opgave. Zo is er veel bestuurlijke aandacht nodig om de kwaliteit van de formatie gezond te houden. Dat komt onder meer door de te verwachte grote uitstroom door de vergrijzing, de afnemende tijdelijke gelden voor kwaliteitsimpulsen en de dalende rijksbijdragen.’
Cybersecurity wordt gezien als grootste risico
Net als vorig jaar zien universiteiten en hogescholen cybersecurity als het grootste risico voor de bedrijfsvoering. Gegeven de huidige technologische ontwikkelingen is de verwachting dat cyberrisico's onverminderd aanwezig blijven. Dit komt ook naar voren in PwC's 27e CEO Survey. Van de Nederlandse CEO's geeft 22 procent aan dat hun bedrijf in de komende twaalf maanden extreem tot zeer extreem kwetsbaar is voor cyberrisico's.
Ook de gevolgen van de coronapandemie, zoals het welzijn van studenten en personeel, worden nog veel genoemd. In de jaarverslagen worden de ESG-thema's (environmental, social en governance) op meerdere, maar vooral ook verschillende wijzen weergegeven. De sustainable development goals van de Verenigde Naties zijn daarbij de kapstok.
Belangrijke inzichten universiteiten
De internationale ranglijsten voor onderwijs, onderzoek en kennisvalorisatie (het benutten van wetenschappelijke kennis in de praktijk) kennen beperkte mutaties voor de top drie van beste Nederlandse universiteiten. Technische Universiteit Delft neemt in zowel de QS-ranking en THES de eerste plek over van respectievelijk de Universiteit van Amsterdam en Wageningen University. Wageningen University scoort net als vorig jaar het hoogst op studenttevredenheid.
De stijging van het aantal ingeschreven studenten zwakt in de komende jaren af. Deze trend was vorig jaar ook al zichtbaar en zet de komende jaren verder door. Eventuele maatregelen vanuit het Rijk met betrekking tot de instroom van internationale studenten zijn hierin nog niet meegenomen. De werkelijke mutatie in studentenaantallen in de komende jaren kan daarom leiden tot noodzakelijke bijsturing vanuit de besturen van de universiteiten.
Bij de universiteiten is beperkt sprake van langlopende schulden. De saldi van het eigen vermogen zijn robuust. Wij zien echter een toename in de langlopende schulden. Gelet op de hoogte van de kapitaallasten in relatie tot het vastgoed, is alertheid de komende jaren noodzakelijk om de huisvesting betaalbaar te houden.
Cybersecurity wordt door alle universiteiten het meest genoemd als risico. Hoewel de coronapandemie zelf niet echt meer als risico wordt genoemd, zien we wel de nasleep hiervan in de risicoparagrafen, zoals welzijnsaspecten van studenten en personeel. Sociale veiligheid wordt door tien universiteiten als belangrijk risico genoemd (tegen vier in 2021).
In de jaarverslagen worden ESG-thema's op meerdere, maar vooral ook verschillende wijzen weergegeven. In vrijwel alle verslagen zijn de SDG’s van de Verenigde Naties leidend. Universiteiten hebben vaak een milieustrategie. Het thema ‘social’ krijgt via de toelichtingen op personeelsbeleid en personele kengetallen nadere invulling. Deze toelichtingen zijn echter een klein deel van de uitgebreide toelichtingsvereisten die zijn opgenomen in de gepubliceerde ESRS-standaarden (die overigens niet verplicht zijn voor onderwijsinstellingen).
Download voor meer inzichten ons rapport over universiteiten 2022
Belangrijke inzichten hogescholen
De ranking 'beste hogeschool' wordt aangevoerd door hogescholen die buiten de Randstad zijn gevestigd. Windesheim staat voor het tweede opeenvolgende jaar bovenaan en Avans Hogescholen en NHL Stenden verwisselen van plek op nummer twee en drie op de ranglijst.
De komende jaren dalen de verwachte baten bij de meeste grote instellingen als gevolg van dalende studentaantallen. Dit raakt ook de studentratio's.
In verhouding tot de totale opbrengsten zijn de baten van werk in opdracht van derden beperkt. De aandacht die er is om baten van werk in opdracht van derden, waaronder specifiek de onderzoeksubsidies, te laten groeien. is vooralsnog beperkt zichtbaar in de prognose tot en met 2027.
Hogescholen benoemen internationalisering als speerpunt. De publiek beschikbare data rondom het aantal internationale studenten per hogeschool is beperkt.
Bijna alle hogescholen zien cybersecurity als een belangrijk risico. Ook de ontwikkeling in studentenaantallen (vooral krimp) wordt breed in de sector als risico beschreven. De meest genoemde andere risico’s hebben betrekking op het tekort aan personeel, zowel op kwantitatief als kwalitatief niveau.
Hogescholen focussen zich, net als universiteiten, in de duurzaamheidsverslaggeving vooral op ‘environmental’. De thema's ‘social’ en ‘governance’ blijven onderbelicht. We zien een beperkte aandacht voor de ESG-aspecten conform de nieuwe CSRD-richtlijnen.
Download voor meer inzichten ons rapport over hogescholen 2022
Contact us
Robert Loesberg
Partner en sectorvoorzitter Onderwijs., PwC Netherlands
Tel: +31 (0)88 792 58 93
