Voor duurzame waardecreatie zijn fundamentele keuzes nodig

Duurzaam waarde creëren

De druk op bijna alle bedrijven om hun invloed op het milieu en de samenleving en hun ondernemingsbestuur te verbeteren groeit al jaren; wet- en regelgeving, klanten, investeerders, werknemers en andere stakeholders dragen daar allemaal aan bij. Toch zijn er grote verschillen in de manier waarop bedrijven tot nu toe op die druk hebben gereageerd. ‘Je hebt een paar koplopers waar ESG-principes al helemaal in de kern zitten en zijn doorgedrongen tot alle aspecten van de bedrijfsvoering. Maar de meeste bedrijven zijn nog tamelijk onvolwassen als het gaat om ESG’, vindt Jeroen Crijns, ESG Lead bij Strategy&, onderdeel van PwC. ‘Ze hebben de afgelopen jaren misschien mensen aangesteld om met duurzaamheid aan de slag te gaan of ze hebben wat aangepast in hun reporting omdat nieuwe regelgeving dat vereiste, maar met de echt grote vragen over hoe in de toekomst duurzaam waarde te creëren en hoe zich fundamenteel aan te passen worstelen ze nog.’

ESG urgenter door klimaatbeleid en extreme weersverschijnselen

In gesprekken met klanten is duidelijk te merken dat de urgentie waarmee zij over deze strategische vragen nadenken sterk is toegenomen. ‘ESG staat al jaren op de agenda, maar naar mijn idee is er de vorige zomer een omslagpunt punt geweest’, zegt Jeroen Crijns. ‘Een toenemend aantal extreme weersverschijnselen die in korte tijd plaatsvonden, zoals de  overstromingen in Limburg, België en Duitsland en de bosbranden in Zuid-Europa, hebben heel tastbaar gemaakt wat er op ons af kan komen. Ook het feit dat Shell door de rechter is gedwongen zijn klimaatbeleid flink aan te scherpen, heeft het besef doen groeien dat het klimaatakkoord menens is en dat 2030 al heel dichtbij is. Dat is in het najaar nog eens versterkt door alle aandacht voor COP26, de klimaatconferentie in Glasgow. Die ontwikkelingen hebben veel twijfel weggenomen. Waar je voorheen in bedrijven misschien nog twee kampen had met de voor- en tegenstanders, is dat interne debat nu wel voorbij. Dat heeft het nadenken over ESG in een versnelling gebracht.’

Commerciële kansen of waardevernietiging

‘Die omslag herken ik helemaal’, beaamt Viviana Voorwald. ‘Omdat iedereen in beweging moet komen, zien bedrijven steeds meer dat de ESG-revolutie commerciële kansen biedt. Tegelijk is ook duidelijk dat als bedrijven niets doen op ESG-gebied, ze tegen forse waardevernietiging kunnen aanlopen. Dat kan gaan om reputatieschade, een boycot door klanten of investeerders, problemen met het aantrekken van jong talent, ga maar door. Wat me ook opvalt bij deze omslag is dat veel bestuurders door hun kinderen onder druk worden gezet om te veranderen. Die kinderen horen bij een heel bewuste generatie die echt wil dat de wereld beter wordt, en ze doen een beroep op hun ouders om verantwoordelijkheid te nemen en daaraan een bijdrage te leveren.’

PwC's jaarlijkse CEO Survey laat zien tot welke strategische keuzes het toenemende gevoel van urgentie rond ESG, het zien van commerciële kansen en de druk van stakeholders al hebben geleid: 25 procent van de Nederlandse CEO’s heeft zich gecommitteerd aan een ‘net zero’-doelstelling en nog eens 36 procent is daarmee bezig.

ESG vraagt ondernemerschap en bewust leiderschap

‘ESG is niet alleen inhoudelijk ingewikkeld. Het is een multidisciplinair thema dat in de hele organisatie om verandering vraagt’, vult Viviana Voorwald aan. ‘De rol van de CEO en het tonen van leiderschap zijn daarbij van cruciaal belang. Jeroen had het in het begin over een klein aantal koplopers. Dat zijn de bedrijven die al meer dan tien jaar geleden een transformatie in gang hebben gezet, toen er vanuit een klimaatakkoord of regelgeving nog bijna niets verplicht was. Zulke stappen kun je alleen zetten als je beschikt over visionair leiderschap, lef en de innerlijke overtuiging dat je met de goede dingen bezig bent. Natuurlijk heb je ook een goed doordachte strategie en een zinnige businesscase nodig, maar als je gaat wachten tot je alles honderd procent rond kunt rekenen en kunt toewijzen, kom je nooit in een versnelling. Wat mij betreft zijn ondernemerschap en bewust leiderschap belangrijker.’

Van strategische keuzes naar een businesstransformatie

De worsteling met de strategische vragen die de ESG-revolutie opwerpt, is lastig. De keuzes die bedrijven daarbij moeten maken, zijn cruciaal voor het toekomstig succes van de onderneming - en vaak ook pijnlijk. En hoe grondig de businesscase voor die keuzes ook is uitgewerkt, deze vertelt nooit het hele verhaal; bewust leiderschap met lef en overtuigingskracht blijven onmisbare elementen. Want na al het denkwerk dat nodig is om de goede strategische keuzes te maken, is actie nodig om de veranderingen die daardoor gemaakt moeten worden door te voeren. In financiële termen gaat het dan pas echt pijn doen: in de regel wordt zo'n driekwart van de investeringen en kosten voor een grootschalige transformatie in deze fase gemaakt. Die fase is het onderwerp van het volgende, afsluitend artikel in deze serie: de businesstransformatie die nodig is om de gekozen ESG-strategie tot een succes te maken.