Coronacrisis biedt ook lichtpuntje op gebied energietransitie

31/03/20

Overheid heeft nu kans ons op duurzamer pad te brengen

De impact van Covid-19 op onze maatschappij en economie begint steeds zichtbaarder te worden. In de zorg zien we artsen en verpleegkundigen alles op alles zetten om patiënten te behandelen en voldoende IC-bedden te regelen. Op individueel niveau worden mensen ziek, sociale contactmomenten ontbreken. Het CPB voorspelt een stevige economische dreun. Zijn er in deze tijden nog lichtpuntjes te vinden? Jazeker, betogen PwC'ers Paul Nillesen en Jan Willem Velthuijsen, maar het is cruciaal om die te herkennen en te voeden. Zo lijkt de Covid-19-crisis op het eerste gezicht een positief effect te hebben op de CO2-uitstoot. Structureel is de crisis echter een gevaar voor de snelheid van de energietransitie.

Kans dat Covid-19 energietransitie vertraagt

Om aan het Urgenda-vonnis te voldoen, moet de CO2-uitstoot in Nederland met meer dan tien procent omlaag in 2020, en vervolgens met tweeënhalf procent per jaar voor de komende dertig jaar om het klimaatdoel in 2050 te halen. Maar de nieuwe kabinetsplannen om aan het Urgenda-vonnis te voldoen zijn vanwege de coronacrisis voorlopig uitgesteld.

De eerste voortekenen van een economische recessie zijn al zichtbaar in de prijs van een ton CO2. Die staat lager dan zestien maanden geleden en gaat mogelijk richting zestien euro, terwijl de verwachting was dat tegen de zomer de prijs voorbij dertig euro zou gaan. Dat is de prijs die nodig is om gas aantrekkelijker te maken dan kolen, rekening houdend met het verschil in uitstoot tussen de twee technologieën.

Op de beurs is dit ook zichtbaar. De koers van hernieuwbare-energieproducent RWE daalde met meer dan dertig procent in maart, terwijl de koers van fossiele-energieproducent Uniper met "slechts’’ veertien procent daalde. Het is niet een tendens waar je vrolijk van wordt als je kijkt naar de impact van corona op het klimaat voor de lange termijn. Tegelijkertijd, houd vast aan het adagium "never waste a good crisis", want er zijn juist nu kansen om een inhaalslag te maken op de energietransitie.

Duurzame inzet van crisisgeldstromen

De energietransitie vergt significante investeringen in nieuwe duurzame productie en infrastructuur, zowel centraal via grootschalige windparken en hoogspanningskabels, als decentraal via bijvoorbeeld elektrische voertuigen en warmtepompen. Op Europees niveau moet de energiesector circa 230 miljard euro per jaar investeren. Dat is honderd miljard euro meer dan het gemiddelde van de afgelopen jaren en meer dan één procent van het bnp van de totale EU. Het gaat dus om serieuze bedragen.

De financiering van de transitie verloopt via private investeerders, publieke netwerkbedrijven en huishoudens, maar wordt vooral ook - en daar zit hem de kneep - geprikkeld en ondersteund vanuit de overheid. Het risico is dat investeringen in de energietransitie vrijwillig of gedwongen worden uitgesteld door druk op balansen en het verdienvermogen van bedrijven en huishoudens. Zij hebben op het moment wel wat anders aan het hoofd. Vraaguitval kan ook nog eens leiden tot een switch naar meer bestaande - en per definitie dus relatief vervuilende - technologieën, die het probleem alleen maar vergroten.

Kansen in crisistijd

Een tijdelijke dip en beperkte structurele shift in de energievraag geeft ons de kans om de impact van de energietransitie te vergroten en tijdswinst te boeken. De Europese Green Deal – een zinspeling op de New Deal van president Roosevelt na de Grote Depressie – krijgt ook een nieuwe lading met de aanstaande te verwachte economische malaise. Om die te bestrijden, trekken overheden alle middelen uit de kast en zijn zelfs de Europese begrotingsregels kortstondig aan de kant geschoven. Daarom is het juist nu tijd om grootschalige duurzame investeringen naar voren te halen. Die leveren een aanzienlijke economische bijdrage en helpen de energietransitie vooruit. Zodat de positieve effecten van het coronavirus op CO2-uitstoot, luchtkwaliteit, stikstof, biodiversiteit en het brede milieu behouden blijven en onze gezondheid en sociale welvaart na de crisis verder toenemen.

In Nederland kan gedacht worden aan het versnellen, het vergroten en het naar voren halen van aangekondigde wind-op-zee-tenders, het verlengen en vergroten van subsidieprogramma’s, het uitschrijven van subsidies voor CO2-reducties in de industrie, het investeren in regionale warmtenetten en de financiële ondersteuning voor grootschalige innovatieve oplossingen, zoals opslag, waterstof of energiehubs op zee. Daarnaast zijn er grote tekorten aan technisch personeel bij netbeheerders en aannemers. Een gericht trainingsprogramma kan mensen helpen die elders in de economie als gevolg van Covid-19 hun baan verliezen om snel weer aan de slag te kunnen.

Nederland verdient meer de dan twee derde van zijn bnp onder zeespiegelniveau. De effecten van de natuur en de klimaatverandering op onze maatschappij zijn daarmee verhoudingsgewijs zeer groot. Hopelijk kunnen we in deze verschrikkelijke situatie met veel menselijk leed een extra stap zetten om onze maatschappij verder te verduurzamen. De overheid heeft nu de kans om ons op een structureel duurzamer pad te brengen.