Een digitaal platform als middel voor verduurzaming

04/11/20

Door te kiezen voor een digitale platformstrategie krijgt u nieuwe kansen om inkomsten te genereren met een nieuw businessmodel

Digitale businessmodellen kunnen bijdragen aan het versnellen van de duurzaamheidsagenda binnen organisaties. Het verweven van de duurzaamheidsagenda met een digitale platformstrategie kan een win-winsituatie worden voor zowel de organisatie als haar klanten en medewerkers, betogen de PwC’ers Ron Martinek, Daniel van Norren, Joris van Gelder en Rens van Mens.

De opkomst van digitale platformen en de platformeconomie

Digitale platformen zijn inmiddels verweven met onze samenleving en we leven steeds meer in wat we de ‘platformeconomie’ noemen. In de mondiale top 10 van bedrijven op basis van marktkapitalisatie prijken technologiespelers als Google, Amazon, Facebook, Apple en Microsoft. De voortdurende groei van deze bedrijven met hun platformen is onlosmakelijk verbonden met de technologische ontwikkelingen rondom het steeds snellere internet, slimmere algoritmes en hyperautomatisering. Diverse onderzoeken laten een exponentiële groei zien van het aantal digitale platformen. Hoeveel platformen er inmiddels zijn is onduidelijk, maar de wereldwijde marktwaarde werd in 2019 geschat op 4,3 biljoen dollar. Waar in 2000 slechts acht procent van de CEO’s dacht dat platformen impact zouden hebben op hun business, was dat in 2018 al 81 procent, en dit percentage blijft elk jaar groeien.

Voorbeelden van platformtechnologie

Vaak wordt gedacht dat alleen start-ups zich richten op platformtechnologie, maar ook bestaande organisaties begeven zich in dit speelveld. In de private sector bouwen uitzend- en detacheringsorganisaties aan digitale uitzendbureaus en slimme digitale matchingsplatformen, waardoor er meer nadruk gelegd kan worden op de persoonlijke en sociale interactie en duurzame relatie met kandidaten en klanten. In de mobiliteitssector zijn veel bedrijven bezig met het verder ontwikkelen van digitale diensten, zoals het organiseren van vervoer op elk gewenst moment (Mobility as a Service) of het oriënteren op en het aanschaffen, transporteren en verzekeren van (elektrische) vervoermiddelen, zoals auto’s, fietsen en motoren, via een digitaal platform. Ook publieke organisaties (overheden, zorginstellingen en onderwijsinstellingen) profileren zich steeds meer als een platform. Denk aan universiteiten met een volledig digitale leer- en werkomgeving, fysiotherapeuten met een behandelingsplatform of de digitale apotheker.

De definitie van een digitaal platform

Hoewel er in de praktijk veel verschillende definities van platformen bestaan, komt de essentie van een digitaal platform neer op waardecreatie gebaseerd op interactie tussen vraag en aanbod. De match die tussen vraag en aanbod tot stand komt, bestaat uit de uitwisseling van producten, diensten, informatie of geld.

De werking van een digitaal platform

De kunst is om het platform zo te laten werken dat de gebruikersvraag een aanzuigende werking creëert, een zogenoemd ‘pull-effect’. Dat trekt aanbieders aan die zorgen voor een steeds stijgend, concurrerend en divers aanbod, wat weer kan leiden tot meer potentiële gebruikers. Als de groei van vragers en aanbieders elkaar versterkt, kan dat zorgen voor exponentiële waardecreatie. Dit netwerkeffect is wat een platform onderscheidend maakt van de traditionele waardeketen (zie figuur).

Het netwerkeffect en de bijbehorende waardecreatie worden vaak versterkt door de inzet van slimme technologieën. Slimme matchingalgoritmes zorgen ervoor dat vragers sneller de juiste aanbieder vinden en vice versa.

Figuur: De transitie van waardecreatie binnen businessmodellen

De waarde van een businessmodel wordt steeds meer gecreëerd buiten het bedrijf zelf. Binnen de producteconomie lag de waarde in de door het bedrijf zelfgeproduceerde producten. Binnen de service-economie verplaatste deze waarde naar de interactie tussen gebruiker en bedrijf, waarbij het product een ondersteunende rol kreeg. Uiteindelijk wordt de waarde van een platform volledig buiten het eigen bedrijf gecreëerd door de kracht van het netwerk van producenten en consumenten. Hierbij neemt de waarde van een platform toe als het netwerk groeit.

Platformen die bijdragen aan een duurzame maatschappij

Jan Willem Velthuijsen, hoofdeconoom van PwC, beschrijft in het artikel ‘Circulaire businessmodellen zijn heel goed mogelijk’ verschillende strategieën om circulariteit te behalen binnen een organisatie. Een van de strategieën die hij hierbij noemt, is het maximaliseren van het gebruik van een fysiek product. Een platform kan dit duurzaamheidsaspect op drie verschillende manieren bewerkstelligen:

het delen van producten (deeleconomie),
het optimaliseren van gebruik,
het optimaliseren van hergebruik.

Een goed voorbeeld van zo’n platform als middel voor verduurzaming is Peerby. Binnen dit digitale deelplatform kunnen gereedschappen worden uitgeleend binnen het netwerk van gebruikers en aanbieders. Hierdoor wordt het product optimaal gebruikt, hoeven er minder gereedschappen geproduceerd te worden en kan de levenscyclus van een product verlengd worden. Andere voorbeelden van platformen die verduurzaming faciliteren, zijn ‘tweedehandsplatformen’ als Vinted en Marktplaats, waarmee het hergebruik van producten wordt geoptimaliseerd en ook de levensduur wordt verlengd. Andere platformen richten zich op het hergebruik van onbenutte kantoor- en/of parkeercapaciteit (zoals Parksharing en Seat2Meet); iets wat in deze periode, met wellicht een andere kijk op kantoorruimtes en woon-werkverkeer, nog relevanter is geworden.

Platformstrategie begint met visie, lef en iteratief experimenteren

Digitale platformen gaan de komende jaren een nog belangrijkere rol spelen in de verdere verduurzaming van onze samenleving. Organisaties doen er goed aan nu al na te denken over hoe zij platformen willen of kunnen inzetten voor hun producten en diensten. Door te kiezen voor een digitale platformstrategie krijgt een organisatie nieuwe kansen om inkomsten te genereren met een nieuw businessmodel. Tegelijkertijd kan een digitaal platform direct ingezet worden om duurzaamheidsdoelstellingen te behalen. Een ‘one size fits all’-strategie voor een duurzaamheidsplatform is er niet. Een strategie begint met visie, lef en iteratief experimenteren om te bepalen waar een mogelijke win-winsituatie is voor de organisatie, haar klanten en de maatschappij.

Deze blog is ook te lezen in de duurzaamheidsspecial van Spotlight, hét vaktechnisch magazine over accountancy.