Green Deal Monitor #1 - Financiering

Sommige bedrijven zijn al in staat om duurzaamheid en het maken van winst te combineren. De duurzame energiesector is een voorbeeld waar dit succesvol plaatsvindt, zoals de groei in het gebruik van duurzame energie aantoont. In 2019 was in bijna alle regio’s duurzame energie goed voor bijna zeventig procent van de totale capaciteitsuitbreiding.⁵ Energie van zon en wind waren verantwoordelijk voor 90 procent van alle toegevoegde duurzame opwekkingscapaciteit in 2019.⁶ De investeringen in hernieuwbare energie zijn de afgelopen tien jaar gestaag gegroeid.⁷ Het groeiend aantal transacties in deze markt reflecteert de belangstelling van investeerders hiervoor.

Een manier om naar deze trends kijken is middels gebruik van de marginale reductiekostencurve als een hulpmiddel om kosten te tonen van verschillende technologieën die helpen met het verlagen van koolstofemissies. Met deze curve wordt weergegeven wat de relatieve kostenreductie is van een extra eenheid koolstofemissie afname (doorgaans in kiloton CO₂). Marginale kostenreducties kunnen negatief zijn als een lage koolstof optie goedkoper is dan een reguliere optie, maar kosten stijgen sterk als meer CO₂ wordt gereduceerd.

Als we naar een gestileerde marginale kostenreductiecurve voor CO₂ kijken (zie figuur 2), is zichtbaar dat we nu op een punt zijn waar enkele soorten investeringen in de energietransitie winstgevend worden. Projecten zoals wind- en zonne-energie hebben een negatieve kostenreductiecurve (ze liggen onder de nullijn) wat betekent dat ze winstgevende opties vormen voor vermindering van CO₂ emissies. Bijvoorbeeld, projecten voor zonnepanelen en offshore windmolens tonen dalende kosten gedurende het afgelopen decennium (zie figuur 3). Mondiaal zijn de energiekosten voor zon met 82 procent, onshore wind met 39 procent en offshore wind met 29 procent afgenomen sinds 2010.⁸ Als gevolg hiervan kunnen offshore windparken in Nederland, die aanvankelijk sterk afhankelijk waren van overheidssubsidies, in de toekomst zonder subsidies operationeel zijn.⁹

Zodra we het laaghangende fruit aan de linkerkant van onze grafiek hebben geoogst, zullen de kosten van de energietransitie stijgen, aangezien de marginale kostencurve toeneemt naarmate meer CO₂ wordt verminderd. Aan de rechterkant van de grafiek bevinden zich de grootschalige projecten, zoals de omschakeling van aardgas naar groene of blauwe waterstof, of implementatie van grootschalige koolstof opvang en opslag projecten (‘Carbon Capture & Storage’, CCS). Dit zijn nieuwe technologieën die nog worden ontwikkelt en vooralsnog erg duur zijn.

Echter, vijf trends helpen met kostenreducties, aangezien technologieën van boven naar beneden de nullijn van de marginale kostenreductiecurve bewegen:

• Technologieën worden volwassen
  Veel schone energietechnologieën zijn niet voldoende volwassen om concurrerend te zijn op basis van kosten en voor inzet op een commerciële schaal. Naarmate technologieën volwassener en meer efficiënt worden, zullen ze tevens meer kosten-concurrerend worden en daarmee commercieel inzetbaar.
• Leerkosten nemen af
  Terwijl we de leercurve beklimmen, nemen leerkosten af. Mensen leren hoe ze nieuwe technologie moeten implementeren, budgetteren en toe kunnen passen voor werk, zodat kosten dalen en deze nieuwe technologie meer winstgevend is.
• Schaalvoordelen
  Als technologie volwassen wordt, kunnen projecten grootschaliger worden. Schaalvoordelen zorgen voor een hogere efficiëntie bij productie, welke een neerwaartse druk uitoefent op prijzen.
• Samenwerking verlaagt coördinatiekosten
  Grootschalige energietransitieprojecten vereisen doorgaans veel kapitaal en hebben hogere operationele kosten. Dergelijke projecten vereisen grote infrastructurele investeringen die niet door een enkele partij kunnen worden verzorgd. Samenwerking tussen partijen verminderd coördinatiekosten en kan waarde vrijmaken voor alle betrokkenen. Steeds complexere projecten maken financiering eveneens meer complex, waardoor risico’s moeilijker zijn in te schatten. Samenwerking draagt bij aan risicospreiding, waardoor projecten aantrekkelijker worden voor investeerders.
• Risicoverlaging zorgt voor lagere financieringskosten
  Veel financiële instellingen willen zichzelf presenteren als duurzame investeerders. Niet zelden ontbeert echter een trackrecord op het vlak van groene beleggingen, waardoor financiële instellingen meer moeite hebben met een risico-inschatting. Bij banken zorgt een gebrek aan precedenten dat duurzame projecten niet in hun conventionele risicomodellen passen en daarom als een te groot risico worden gezien met mogelijk te lage rendementen. Veel duurzame projecten renderen op de midden- en langetermijn, hetgeen een langer dan gebruikelijke investeringshorizon kan zijn vergeleken met de meer bekende niet-duurzame projecten. Financieringskosten kunnen lager uitvallen door risico’s te verminderen met behulp van garanties verstrekt door de overheid of EIB.

_{⁵ Behalve in Afrika en het Midden Oosten.
⁶ IRENA (2020), Renewable Capacity Statistics 2020.
⁷ EEA (2019), Renewable energy in Europe - 2019..
⁸ IRENA (2020), Renewable Power Generation Costs in 2019.
⁹ PwC (2018), Unlocking Europe’s Offshore Wind Potential.}

• Technologische risico’s
  Rond opkomende technologieën die de gevolgen van klimaatverandering kunnen beperken bestaan nog veel onzekerheden. Wie neemt het risico op zich voor zeer innovatieve, maar risicovolle projecten die nodig zijn om de transitie naar een meer duurzame economie mogelijk te maken? Of financiering op de kapitaalmarkten al dan niet beschikbaar is, zal afhankelijk zijn van de volgroeidheid van technologie. Zonder de adequate financiële prikkels zoals subsidies, belastingen en/of garanties, is het moeilijker om voor meer risicovolle duurzame projecten financiering aan te trekken, vooral als onvoldoende kennis of ervaring bestaat ten aanzien van de prestaties of rendementen van dergelijke projecten.
• Risico’s die samenhangen met regelgeving
  Naast technologische risico’s, worden veel benodigde projecten voor de groene transitie ook geconfronteerd met risico’s verbonden aan regelgeving en overheidsbeleid. De hieraan gerelateerde onzekerheden tasten eveneens de belangstelling voor duurzame investeringen aan. Met oog op de innovatie die nodig is voor de groene transitie, is een vermindering van risico’s die samenhangen met regelgeving en inzicht geven in de richting van beleid van groot belang. Om een voorbeeld te geven, transmissiesysteembeheerder TenneT voor het Nederlands-Duitse elektriciteitsnet geeft aan dat om over dertig jaar waterstof te kunnen transporteren, zij nu moeten investeren in de Nederlandse infrastructuur. Om dergelijke investeringen te realiseren heeft het bedrijf duidelijkheid nodig over toekomstig relevant beleid en regelgeving.

• Een gemeenschappelijk besef van richting geven
  Om de groene transitie te versnellen, is een helder investeringsplan nodig dat de transitie ondersteunt op zowel EU als nationaal niveau. De Green Deal bevat de eerste elementen van een dergelijk raamwerk. Verder is een duidelijk en stabiel regelgevend regime essentieel voor bedrijven om te weten waarin te investeren.
• Gezamenlijke definitie van duurzaamheid gebruiken
  Op vergelijkbare wijze helpt een gemeenschappelijke en duidelijke definitie van een duurzame investering. Om deze reden zijn EU regels en de nieuwe EU taxonomie voor duurzame financiering welkome stappen om een gemeenschappelijke definitie te creëren. Aangezien de regelgeving voor de EU is, vormt het een gelijk speelveld in de financiële sector van Europa, waar nog steeds grote regionale verschillen bestaan in wat voor projecten banken kunnen of willen ondersteunen.
• Subsidies en (belasting)prikkels zijn nog steeds nodig
  De omvangrijke benodigde investeringen betekenen dat een sterke behoefte aan overheidssteun in de komende jaren zal bestaan. Wanneer risico’s die samenhangen met technologie en regelgeving substantieel zijn, bestaat een grotere vraag naar publieke steun. Dit omvat (belasting)prikkels, subsidies en overheidsinvesteringen in bijvoorbeeld energie-infrastructuur. Wij zullen hier dieper op ingaan bij volgende edities van de Green Deal Monitor.