De uitdagingen van vandaag, de woningcrisis, de stijgende energie- en grondstofprijzen, de krapte op de arbeidsmarkt, het realiseren van de klimaatdoelstellingen, de opvang en huisvesting van vluchtelingen, en de stijgende kosten in het sociale domein, zijn onderling verbonden, complex en vaak onvoorspelbaar. Inwoners vragen daarbij meer van de (lokale) overheid, terwijl het vertrouwen in de overheid daalt. Er staat dus veel op het spel. Door de bij decentrale overheden belegde maatschappelijke opgaven zijn de ambities en taken steeds complexer die bovendien veel stakeholders in verschillende netwerken en ketens raken. Provincies, gemeenten en waterschappen proberen daarom waarde toe te voegen door opgavegericht te werken – waarbij de integrale opgave centraal staat in plaats van een beleidsveld of taak. En door middel van netwerksturing - het vervullen van diverse rollen in netwerken en ketens - zoals omgevingsdiensten, ontwikkelmaatschappijen en gemeenschappelijke regelingen. Om zo concrete resultaten te realiseren.
“We dragen bij aan uw ambities: samen zetten we de schouders onder de uitdagingen die op ons afkomen op zoek naar duurzame, houdbare oplossingen voor de toekomst. We verbinden daarvoor onze brede expertises, ervaringen bij andere (lokale) overheden en technologische oplossingen.”
Uw rol als overheid wordt daarom steeds meer hybride. In sommige gevallen heeft u de regie en uitvoering, terwijl u in andere gevallen een meer bescheiden, stimulerende rol pakt. De verwachting is daarbij wel dat organisaties adaptief, (snel) wendbaar en responsief zijn en zo diverse sturingsmethoden kunnen hanteren. Hoe gaat u om met thema’s als de toekomst van financiën, schaarste van arbeidskrachten, duurzaamheid, energietransitie, mobiliteit en veiligheid in de bovendien snelle wereld van digitalisering? PwC gaat graag samen met u deze uitdagingen aan om zinvolle oplossingen te (co-)creëren die het verschil maken voor u als lokale overheid. Ook helpen we u graag op weg in de transitie naar een organisatie die toegerust is op de nieuwe omstandigheden, inclusief de (digitale) inrichting van processen, de (juridische) structuren, governance en verantwoording.
Concreet bieden we diensten op maat die nauw aansluiten op uw vraag op het gebied van:
Bij maatschappelijke- en bedrijfsvoeringsopgaves helpen wij van strategie tot executie.
De gemeenteraden, Provinciale Staten en het bestuur van de Waterschappen hebben een cruciale rol in het democratisch proces. Raads-, Staten- en bestuursleden nemen belangrijke besluiten over de koers van de gemeente, provincie of waterschap. Onderdeel van hun controlerende taak is het vaststellen van de jaarrekening. De accountant helpt daarbij, zodat de volksvertegenwoordigers zich vooral kunnen richten op de inhoud van beleid.
Jaarlijks wordt in de kadernota op hoofdlijnen de beleidsdoelstellingen vastgesteld die vervolgens worden uitgewerkt in de begroting. Het politieke debat over de kadernota en de begroting is uiteraard bepalend voor de vraag hoe het beleid voor het komend jaar er uiteindelijk uit komt te zien.
Het is natuurlijk ook belangrijk om terug te kijken of de afgesproken doelstellingen worden gerealiseerd binnen de financiële afspraken. Het college/bestuur legt hierover verantwoording af, in tussentijdse rapportages gedurende het jaar en na afloop van het jaar in de jaarstukken (het jaarverslag en de jaarrekening). De jaarstukken zijn daarmee de spiegel van de begroting. De uitkomsten van het jaarrekeningdebat vormen weer de input voor het beleid (de kadernota en begroting) van de komende jaren. Samen is dit de planning & controlcyclus (P&C-cyclus).
De gemeenteraden, Provinciale Staten en het bestuur van de Waterschappen hebben een cruciale rol in het democratisch proces. Raads-, Staten- en bestuursleden nemen belangrijke besluiten over de koers van de gemeente, provincie of waterschap. Onderdeel van hun controlerende taak is het vaststellen van de jaarrekening. De accountant helpt daarbij, zodat de volksvertegenwoordigers zich vooral kunnen richten op de inhoud van beleid.
Jaarlijks wordt in de kadernota op hoofdlijnen de beleidsdoelstellingen vastgesteld die vervolgens worden uitgewerkt in de begroting. Het politieke debat over de kadernota en de begroting is uiteraard bepalend voor de vraag hoe het beleid voor het komend jaar er uiteindelijk uit komt te zien.
Het is natuurlijk ook belangrijk om terug te kijken of de afgesproken doelstellingen worden gerealiseerd binnen de financiële afspraken. Het college/bestuur legt hierover verantwoording af, in tussentijdse rapportages gedurende het jaar en na afloop van het jaar in de jaarstukken (het jaarverslag en de jaarrekening). De jaarstukken zijn daarmee de spiegel van de begroting. De uitkomsten van het jaarrekeningdebat vormen weer de input voor het beleid (de kadernota en begroting) van de komende jaren. Samen is dit de planning & controlcyclus (P&C-cyclus).
De kadernota vraagt van het college en van de raad om te beoordelen of politieke doelen bijgesteld moeten worden. Zijn er ontwikkelingen die van invloed zijn op het wel of niet kunnen realiseren van de doelen? Of moeten doelen in de tijd anders worden gepland? Daarnaast geeft de kadernota kaders voor het opstellen van de begroting. Martine Koedijk helpt Staten- en raadsleden op weg met concrete adviezen rondom de kadernota.
Lees meer
In de begroting worden ambities en beoogde maatschappelijke effecten vertaald in doelstellingen, prestaties en budgetten. Raadsleden bepalen de onderwerpen en de diepgang waarmee zij gedurende het jaar geïnformeerd worden via tussentijdse rapportages.
Om raadsleden een helpende hand te bieden geven wij concrete adviezen hoe de rapportages uit de planning & control-cyclus zijn te gebruiken, te beginnen met de begroting.
Lees meer
In de managementletter of boardletter staan de uitkomsten van de tussentijdse controle door de accountant. Hierin staat hoe het is gesteld met de interne beheersing van de belangrijkste processen binnen de gemeente of provincie. Vijf adviezen hoe Staten- en raadsleden de managementletter of boardletter kunnen gebruiken.
Lees meer
De najaarsnota, ook wel tweede bestuursrapportage genoemd, geeft een update van financiële en beleidsmatige voortgang van het lopende jaar en een vooruitkijk richting de jaarrekening. De najaarsnota is een belangrijk instrument richting de jaarrekening en het volgende jaar.
Hoe dat instrument is te gebruiken, vertelt Martine Koedijk aan de hand van concrete tips.
Lees meer
Het college legt via de jaarrekening beleidsmatig en financieel verantwoording af aan de gemeenteraad en aan haar inwoners. Het debat over de jaarstukken wordt in de praktijk vaak overschaduwd door voorbereidingen op de komende begroting en het begrotingsdebat. De focus ligt op de al dan niet ontstane financiële ruimte. Hierdoor verliest het jaarrekeningdebat aan kracht en blijven verbetermogelijkheden liggen voor de effectiviteit en efficiëntie van zowel het beleid als de interne organisatie.
Martine Koedijk vertelt hoe raadsleden de jaarrekening als instrument kunnen gebruiken aan de hand van vijf concrete adviezen. De adviezen gelden ook voor Statenleden.
Lees meerOm het klimaatverdrag van Parijs te realiseren hebben provincies en gemeenten een belangrijke maatschappelijke rol en taak om gezamenlijk met bedrijven en maatschappelijke organisaties de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Daarnaast hebben lokale overheden ook andere complexe duurzaamheidsopgaven zoals klimaatadaptatie en het verbeteren van de leefomgeving met bijvoorbeeld het bevorderen van circulariteit en biodiversiteit.
Ook voor klimaat- en duurzaamheidsambities start het met het formuleren van de ambities/doelstellingen. Vaak zijn de doelstellingen landelijk al bepaald (in verdragen, akkoorden, strategieën), maar moet nog wel inzicht worden verkregen in de (lokale) opgave: Waar staan we nu en wat moeten we dan in de komende 10-15 jaar realiseren. Voor de CO2-opgave wordt vaak aangesloten bij de onderverdeling (sectoren) uit het Nederlandse Klimaatakkoord (2019), namelijk gebouwde omgeving, industrie, mobiliteit, landbouw en landgebruik, elektriciteit. Zo wordt bovendien inzicht verkregen in welke sector de grootste stap te maken is en dus de meeste focus verdient.
De lokale klimaat- en duurzaamheidsopgaven moeten vervolgens worden uitgewerkt in transitiepaden voor de komende jaren. Per transitiepad worden de meest kansrijke maatregelen geselecteerd op basis van de geschatte ‘opbrengst’ aan CO2-reductie. Hierbij wordt ook de ‘doelgroep’ van de maatregel bepaald. De uitkomst is uiteraard afhankelijk van de lokale situatie en dus de specifieke kenmerken van de gemeente/provincie.
Met het vaststellen van de transitiepaden is de ‘klimaatbegroting’ bepaald. Nu is het zaak om te zorgen dat de maatregelen worden uitgevoerd/gerealiseerd én daarop te monitoren, als ook op de realisatie van het beoogde resultaat. Het is daarbij goed om te realiseren dat veel nog onbekend en onzeker is en er volop wordt geëxperimenteerd. Monitoren, reflecteren, leren en bijsturen is dus cruciaal en getuigt van professionaliteit. Voor de indicatoren is het verstandig om aan te sluiten bij de landelijke gegevens, metingen en normen, die beschikbaar zijn. Zo wordt een gemeenschappelijke taal gebruikt waarlangs de voortgang kan worden gevolgd.
Ook voor duurzaamheidsdoelstellingen geldt de kracht van de P&C-cyclus, waarin kaderstelling en verantwoording is verankerd en de raad of Staten hun controlerende rol kunnen nemen. Voor de sturing en verantwoording zien we dat meestal de concrete doelstellingen aan de verschillende begrotingsprogramma’s binnen de gemeente/provincie zijn toebedeeld. Een integrale klimaatbegroting als onderdeel (paragraaf) of bijlage van de P&C-cyclus is aanvullend aan te bevelen omdat dan de resultaten van de transitiepaden gezamenlijk goed te volgen zijn.
Het begrip duurzaamheid wordt heden ten dage breder gebruikt dan alleen voor milieu en klimaat. Internationaal wordt de term ESG (Environmental, Social, Governance) daarvoor gehanteerd. De Monitor Brede Welvaart wordt sinds 2020 opgesteld door het CBS en biedt een vaste set aan indicatoren om de ontwikkeling van welvaart in de brede zin van het woord –economisch, ecologische en sociaal-maatschappelijk – in kaart te brengen. Samen geven deze indicatoren een breed beeld van de staat en ontwikkeling van de regionale kwaliteit van leven en zo input voor een overkoepelend en vergelijkbaar inzicht over duurzaamheid in brede zin.
Heeft u (juridisch) advies nodig?
Vragen over belastingen?
Heeft u vragen over de inrichting van uw informatiebeveiliging?
Vragen over de inrichting en realisatie van warmtenetten, windmolens en zonneparken?
Heeft u vragen over bijv. P&C-cyclus, risicomanagement of het budgetrecht van de raad?
Vragen over de inrichting (governance) van deze samenwerkingsverbanden?
Partner en sectorvoorzitter Lokale Overheden, PwC Netherlands
Tel: +31 (0)61 830 45 41
